Thalamus sponsi oft t'Bruydegoms Beddeken
(1623)–Michiel Zachmoorter– Auteursrechtvrij
Cap. IV.
| |
[pagina 235]
| |
vande saecken die sulcke straffen verdienen ende een begheerte om dien goeden Godt te behaeghen. Maer door dien dat dese goede begeerte in dese sinnelijcke menschen noch soo flauw is, datse sonder uytwendighe grove hulpe niet en soude connen blijven dueren, daerom gheeftmense veel mondt-ghebedt te doen, goede boecken te lesen, devote plaetsen te gaen besoecken, om dat de ziele vermaent ende vernieuwt wordende door de saecken diese leest ende siet, daer door soude in haer goede begeerte connen volherden, de welcke haer dienen als een crucke waer op dat sy rust ende springht om niet ter aerden te vallen. Ende door dien dat sulcke menschen noch de nature soo rebel hebben, daerom soo ordonneert men hen discretelijck vasten, disciplinen, hayren cleederen, etc. op dat de gheweldige nature desen cleynen verschgeboren gheest niet en verdrucke, maer dat hy groeye, ende dat sy haer bedorven quade ghenegentheden verliese. Waerom allenskens voorderende (want in elck van dese staeten begintmen, voordertmen, ende crijgtmen de volmaecktheyt de welcke dien staet toecomt, soo S. Bernard. seer wel leert) sooGa naar margenoot+ comt sy met genoechte eenen af-keer vande ydelheyt des werelts te crijgen, ende geern op Godt te peynsen, ende alle haer wercken | |
[pagina 236]
| |
volgens het uytwijsen des redens te doen. Maer als den mensche nu redelijck beghint te leven, soo beghint den geestelijcken leytsman hem die uytwendighe oeffeninghen te verminderen ende in plaetse van veel boecken te lesen, veel mont-ghebedt te doen, veel kercken te besoecken, soo raedt hy dickmaels stillekens hem te vertrecken, sijn sinnekens innewaerts te keeren, ende te becommeren met goede consideratien, meditatien, ende affectien, in't eerste grovelijck, meer historie-wijs, peynsende dat Godt den schepper van alle saecken is, den gever alles goets, die't al gouverneert ende besorght; ja soo goet dat hy om ons te verlossen mensche is geworden, ende diergelijcke. Daer na als hy nu wat meerder gevoelen van Godt bevonden heeft, doet hy hem dat doen met meerder eenvuldicheyt, achterlatende de grofste circonstantien, om hem beter te onderhouden inde affectien die hy allenskens door sulcke consideratien vercregen heeft, weghende sijn grootheyt, mogentheyt, wijsheyt, ende bovenal sijn liefde die hy meest siet blincken als hy overleght sijn H. Passie, daer hy siet dat soo grooten majesteyt gegeesselt, sulck-een onsprekelijcke mogentheyt gebonden, ende aen den cruyce ghenagelt heeft gheweest, ende dat den onlijdelijcken onsterffe- | |
[pagina 237]
| |
lijcken Godt die doot heeft willen sterven; want dit verweckt seer tot begheerte van sijn deughden, sijn ootmoedigheyt, patientie, ect. naer te volgen, naedemael dat hy dat heeft ons gedaen tot een exempel; maer boven al beweeght het hem tot liefde, de welcke als dickmaels door sulcke meditatien verweckt heeft gheweest, soo geschiedet gemeynlijck dat indien dese menschen hun buyten den tijdt des gebedts getrouwelijck soecken te versterven, dat sy dan niet meer en connen mediteren, noch hen tot de meditatie bereyden, maer die sommige souden meer lust hebben om hen stillekens inde teghenwoordicheyt Godts te houden; die ander souden liever uyt-breken in goede begeerten, sucht-gebeden oft aspiratien, 'twelck elck van beyde moet volgen na sy hen meest genegen vinden. De eerste hun stille houdende inde Goddelijcke teghenwoordicheydt sonder yet te peynsen, te mediteren oft aspireren, waer door sy in't schouwende leven comen sullen; de andere soetelijck vervolgende die aspiratien die hen soo overbloedelijck gegeven worden, door de welcke sommige, soo mildelijck begaeft worden, dat sy overvloeyen van weelden ende soetelijck inden geest getrocken worden, ende soo comen sy oock in't schouwende leven, waer sy noch hun lieflijck werck behouden | |
[pagina 238]
| |
met veel bevoelijckheyts ende Goddelijcke smaecken, welcken wegh men Viam amativam, den lieflijcken wegh ghemeynlijck noemt. Maer aen die ander die door viam abnegativam, den wech der versterving, geleydt worden, geschiet het gheheel contrarie, want dese oft sy en hebben qualijck door hunne meditatien oyt eenighe smakende affectien connen vercrijgen, al hebben sy na haer cranckheydt neerstigheydt ghedaen om hen te versterven, oft hebben sy die somtijts vercregen, ende hen in vierighe aspiratien met smake gheoeffent, daer naer soo zijn hen de meditatien, aspiratien, ende alle goede oeffeningen teenemael soo onsmakelijck geworden, dat sy noch lust noch moet en hebben om een goet gepeyns oft begeerte voorts te brengen, ja en connen niet eenen stap inde meditatie meer stellen, ende dan bedroeven ende quellen sy hun selven, meynende dat al verloren is, ende dat sy van Godt verlaten zijn; ja hoe meer dat sy dat pijnigen te doen, hoe argher dat het met hen gaet. Ende dese staen in groot perijckel van achterwaerts te keeren tot de nature indien sy niemant en vinden die hunnen staet kent. Want door dien hen de oeffeninghe des ghebedts soo onsmaeckelijck is, hoe sy dat meer doen, hoe sy hen meer met quade ghepeynsen, | |
[pagina 239]
| |
scrupulen, tentatien, dorricheden overvallen vinden, soo dat sommighe dat ghebedt willen laeten, meynende dat sy wel doen, om datse soo die quellinghe ontloopen; oft die andere nemen eenighe mont-gebeden, oft lesen goede boecken, maer al sonder voldoeninghe, om dat sy contrarie salve nemen, die aen dese wonde niet en dient, ende loopen met groote begheerte om raedt, waer in sy wel doen, maer en vinden hem niet, als sy niemant en ont-moeten die desen wech ghepasseert heeft. Om dese menschen wel te raeden moetmen weten datter van tweederhande soorten zijn die door desen wech der verstervinghe gheleydt worden; d'eerste zijn die dese dorricheyt met ghelatentheyt lijden sonder hen seer te ontrusten, ende willen te vreden zijn met den wille Godts, noch en pooghen niet met seer groot ghewelt noch teghen heughen en teghen meughen (soomen ghemeynlijck seght) te mediteren, ende dese vinden hen ghemeynlijck gheneyght om alleen te wesen ende hen met stille aendachtigheydt te houden in de teghenwoordicheydt Godts, ghelijck ick hier voren gheseydt hebbe, maer en derven niet, om dat sy vreesen hunnen tijdt te verliesen, door dien dat sy dan | |
[pagina 240]
| |
niet en peynsen noch gheen particuliere kennissen, noch wercken der liefden en oeffenen, de welcke nu verandert worden in't lieflijck aenhanghen des gheests aen Godt, alwaer sy hen begaeft vinden met een generale minnelijcke kennisse sonder ghepeynsen, die vol minnelijcke ghenegentheydt is tot hem, sonder dat de ziele weet wat sy kent oft bemindt, ende dat sy dit volghden soo sy behoorden, soo waeren sy ghenesen, ende souden in-gheleydt worden inde slaep-caemer des Bruydegoms: want sy sullen altijdts dese minnelijcke teghenwoordigheydt in hunnen gheest vinden soo haest als sy hun tot Godt keeren, van datse eenighe habitude oft ghewoonte van dese oeffeninghe vercreghen sullen hebben, tot welcker tijdt toe, somtijdts is gheoorloft met eenighe goede meditatie oft aspiratie hen te behelpen om dese teghenwoordicheydt te beter te vercrijghen, ende dat als sy hen daer toe ghelijck ghenoodt vinden van Godt, maer anders niet, noch niet langher dan dese noodinghe en deurt. Want dese grove werckinghen moeten soo veel verdwijnen als sy in dese stille teghenwoordicheydt meer aen-nemen sullen. | |
[pagina 241]
| |
Maer de meeste swaricheyt leght indeGa naar margenoot+ tweede soorte van menschen die dese dorricheyt met luttel ghelaetentheyt connen lijden door dien datse in hen die dry oft vier teeckenen die de mystique Doctoren versoecken om hem salichlijcke te moghen inden ende moeten blooten van het inwendich tweede werck det crachten, om soo aen dat werck Godts plaetse te gheven, in hunnen geest niet en vinden, welcke teeckenen zijn, ten eersten, datse al willens om gheen dingen ter wereldt geen daghelijcksche sonde en souden begeeren te doen, al vallen sy dickmaels daer in door cranckheydt. Ten tweeden, datse gheenen smaeck meer noch voldoeninghe en vinden in het mediteren inde aspiriren ghelijck sy plachten, ende ten derden, dat sy in wereltsche ghenoechte gheen vermaeck en vinden. Maer om dat hun het vierde onbreeckt, te weten datse hen niet en vinden ghemeynelijck ghenegen oft voorcomen met die minnelijcke aendachticheyt tot Godt, ende gheen voldoeninghe en hebben in Godt stillekens sonder groote menichvuldicheydt aen te hangen, dit is de oorsaecke dat sommighe leytsmans, hier in perplex wesende, niet en weten wat sy hen raeden sullen. Want en zijn de sielen niet verre genoech ghecomen, soo vreesen sy datse souden door het | |
[pagina 242]
| |
te vroegh ghebloot wesen, in quade ledigheyt vallen, ende indien sy hen oock noch doen in-wendich werck ghebruycken, soo en connen sy daer mede niet voorts; ja de ziele selve, al raet haer den leydtsman haer te blooten, siende haer met soo veele quellijcke ghepeysen ende verstroytheden terstont omringhelt, can haer qualijck daer toe begheven, vreesende daer in qualijck te doen, waer toe den duyvel, ende de nature veel toestoken, van vreese dat de ziele hier door hun soude ontvliegen ende hunne stricken ontgaen. Men moet dan weten dat dit vierde teecken van't minnelijck aenhangen aen't meestendeel van dese menschen benomen wort, niet om dat sy daer toe niet bequaem en zijn, maer om datse hun te seer ontrusten, quellen ende perssen door de vreese die sy hebben dat sy achterwaerts gaen, ende om dat sy noch behouden hunne al te grove werckelijckheyt, waer door sy dit vierde teecken niet en connen ghewaer worden. Ga naar margenoot+Maer hier toe dient die uytnemende goede remedien die P.Bened. in sijn 19. cap. van't eerste deel leert, ende waer van ick in't langhe hier voren in't eerste deel van desen boeck gesproken hebbe, ende hier noch wat segghen sal, om dese zielen te helpen; want de meestendeel hier blijft haperende. | |
[pagina 243]
| |
Dese remedie is, dat dese menschen hen moeten stil houden hun selven teenemael onderworpende onder den wille Godts, ende den selven met een stil gedencken aenhangende aenveerden gerustelijck van Godt al 'tgene dat hy hun daer sendt ende laet overkomen, 'tzy onsmakelijckheydt, verstroytheden, quellingen oft wat dattet zy. Ende als de ziele daer uyt valt ende teenemael verstroyt wordt, soo moet sy haer stillekens met een ghedencken van den selven wille oft met een stille aspiratie, twee oft dry herstellen, 'twelck niet alleene een bequaem remedie en is voor dese zielen; maer oock voor die andere die noch soo verre niet gecomen en zijn; ja oock voor de gene die noch connen mediteren en aspireren, indien sy cloeck ghenoegh zijn om in dese armoede te verwachten den treck vanden H. Geest. Ende hier door sullen sy veel tijts winnen, ende ontgaen alle dese dorricheden, die de andere hebben moeten lijden, om datse hun in tijde ende stonde niet gestilt en hebben, welcken tijt sy niet en hebben gemaeckt oft door onwetentheyt, niet wetende dat het moeste geschieden, oft door datse al te driftelijck ende geweldelijck vrochten, soo datse dese minnelijcke genegentheyt tot Godt, die hen gegeven was, verstoort hebben, ende niet en hebben connen gewaer worden. Dese remedie | |
[pagina 244]
| |
segghe ick is seer bequaem om datse de middel-maete houdt tusschen twee extremiteyten, de siele bevrijdende vande schaede die haer can comen door d'een, ende door d'ander, te weten van te veel werckelijckheydt, ende vande valsche ledicheydt. Want sy wort bevrijdt vande turbulente ende te groote werckelijckheydt door dit werck van een ghestadich onderworpen haer selfs, 'tzy datse dat doet met ghereitereerde woorden, 'tzy met ghepeysen, oft wel met eenich geduerich ghecontinueert aenhanghen aenden wille Godts sonder woorden. Want dit werck is vol vrede, peys, ghelijckheyt met den selven wille Godts ende resignatie, steunende op een vaste liefde, die al wilt dat Godt wilt, ende niet en wilt dat Godt niet en wilt: Sy is oock daer door bevrijt van alle valsche ledicheyt, want sy niet gebloot en is van alle voorworp, maer behoudt dien vanden liefsten wille Godts, inden welcken sy haeren wille gheheel recht ende ghelijck houdt, 'twelck niet gheschieden en can sonder een groote sterckheyt vanden gheest, al en is sy niet bevoelijck, maer teenemael onbevoelijck, gherust, stil ende vreedsaemich. Waer door gheschiet dat alsoo haest als de siele ghenoech ghesuyvert is, ende bequaem om van Godt tot het schouwende | |
[pagina 245]
| |
leven gheleydt te worden, dat sy in dese groote ruste de minste roeringhe vanden H. Gheest can ghewaer worden ende volghen, alsdan allengskens hoe meer verliesende desen voorworp vanden wille, ende crijghende dien vande Goddelijcke tegenwoordicheydt daerse mede bestraelt wort inde donckerheydt des gheloofs, ende ontsteken in sijn liefde. Maer tot meerdere claerheyt van de ghene die desen wech niet gewandelt en hebben, ende daerom niet en connen verstaen dat dese maniere van sijne sielen te stillen, sy-selven in als onderworpende onder de liefsten wille Godts, een edel inwendich ghebede is, soo sal ick in't corte sijne cracht uytlegghen. Men moet dan weten dat gelijck iemant vruchtbaerlijck bidden soude die den tijt van een ure niet dan Pater nosters metten monde oft metter ghepeyse en soude lesen: soo soude oock doen den ghene die maer een van de seven petitien oft versoecken die daer in besloten zijn, dickmaels soude herhaelen; by exempel, die gheduerelijck metter begheerte soude bidden; Vader uwen naem moet geheylicht worden. Ende aengesien dat hoe de viericheyt meerder is, hoe de begheerten lanckduerigher zijn, sonder van noode te hebben dickmaels vernieuwt te worden om de selve in wesen te houden, | |
[pagina 246]
| |
soo volght dat indien iemant een ure conde overbrengen in sulck-een verlangende begeerte vande heylichmaeckinghe vanden Goddelijcken naeme ('twelck niet sonder groote viericheyt des geests en soude connen geschieden) dat hy vierichlijcker soude bidden dan de gene die dat hondert-mael soude moeten hersegghen om onverstroyt inde selve begeerte dadelijck te volherden. Het genie datmen seggen mach van dese eerste petitie, machmen segghen van alle die andere, maer boven al van die, wiens cracht onsen Heere selve in sijn uyterste benauwtheyt in sijn ghebedt in't hofken door exempel ons gheleert heeft, drijmael 'tselve gebedt herseggende: Fiat voluntas tua: Vader uwen wille geschiede.'twelc hy niet soo dicwils herseyt en heeft door ghebreck van sterckte die sijnen wille soude van doene gehadt hebben, maer om ons te toonen, hoe aengenaem dat dit ghebedt aen Godt is, ende hoe vruchtbaerich aen ons. 'Twelckmen sal konnen mercken door dese reden, te weten om dat de siele als sy gaet gebedt doen, soo pretenteert sy haer te vereenigen met Godt door liefde, ende hier door geschiedet dat de beginnende menschen die noch den wegh des geests niet gesmaect en hebben, meynen dat alle de liefde leght in smaeckelijcke devotie, viericheyt, ende be- | |
[pagina 247]
| |
voelijckheyt te hebben, 'twelck nochtans teenemael contrarie is. Als sy nu dan in desen staet gheraecken, daer hen alle dese smaeckende liefde benomen wort, indiensy dese remedie niet en nemen, ende niet en vatten dat die waerachtighe devotie leght in dit punt, van in alle dinghen sijnen wille met den wille Godts gelijck te hebben, ende dien als het beste blijdelijck te omhelsen, soo ist onmoghelijck datse niet ontstelt ende ontrust en worden, want sy altijts verder ende verder hen vinden van't ghene dat de verdorden nature hen doet verstaen warachtighe liefde te wesen, die nochtans maer sinnelijcke oft menschelijcke liefde en is, al is sy van een geestelijcke sake, te weten van Godt, ende daerom en is sy niet quaet, maer onvolmaect om dat sy Godt noch bemint op de maniere gelijck sy de menschen beminde, ende niet geestelijck. Maer als sy van dit bevoelijc melcxken gespent zijn, dan beginnen sy eerst de volheyt vanden geest te bevinden ende worden bequam gemaeckt om dat Goddelijc licht des Heeren t'ontfangen, 'twelc hun suyveren, verlichten ende in Godlijcke liefde onsteken sal, sonder dat sy alsdan daer toe yet met hun woelende gepeysen oft begeerten sullen moeten doen, maer sullen moeten stillekens Godt sijn overnatuerlijc werck in hen la- | |
[pagina 248]
| |
ten wercken, 'twelck soo veel edelder is, als Godt constiger werckman is dan sy-lieden, den welcken geenen noot en heeft vande kennissen uyt eenige gheschapen dingen te trecken, want hy door sijne Goddelijcke wijsheydt de siele verlicht, den mensche allengskens meer ende meer blootende van alle gedencken der creaturen, ja oock van sijn eyghen selven, soo ons den Ga naar margenoot+H. Dionysius leert, segghende: Sapientia est diuinissima Dei cognitio per ignorantiam cognita secundum Vnionem supra mentem, quando mens ab omnibus alijs recedens, postea etiam seipsam demittens vnita est splendentibus radijs, & profundo sapientiae lumine illuminata: De sapientie oft smaeckende wijsheyt is een aldergoddelijckste kennisse Godts die-men door niet weten bekent, door de vereeninghe boven den gheest, als den geest van alle dingen scheydende, daer naer oock verlatende sy-selven. wort vereenicht met die alderblinckenste straelen, ende verlicht met het ongrondeerlijck licht der wijsheydt. Comende dan tot onsen propooste, segghe ick dat den bequaemen wegh om eenen mensche tot die vereeninghe met Godt te brenghen die in't slijck vande aertsche affectien noch is stekende, is, eerst hem goede sienelijcke bevoelijcke beelden te doen | |
[pagina 249]
| |
oeffenen om door middel vandien alle vremde beelden ende affectien uyt hem te bannen; 'tweck ghedaen zijnde, salmen hem wat meer doen becommeren met goede consideratien ende meditatien die soo grof niet en zijn, ende bequaemer zijn om met sijn affectien tot Godt te heffen, soo ons S. Bernardus vermaent, segghende: Ga naar margenoot+Docendus est (incipiens) spiritualiter orare à corporibus vel corporum imaginibus, cum Deum cogitat, quantum potest, recedere. Men moet den beghinnenden mensch geestelijck leeren bidden, ende als hy op Godt peyst van alle lichaemen oft lichaemelijcke beelden hem leeren afkeeren; 'twelck nu door gestadige oeffeninghe vercregen hebbende, soo dat hem niet en lust dan met Godt becommert te zijn, sy-selven te versterven, ende de deucht te oeffenen, indien hy hem dan genoodt vindt vanden bruydegom die hem voorcompt met de segeninghe der soeticheyt, ende hem begaeft met sijn Goddelijcke teghenwoordicheyt inden hy in plaetse van voorcomen te worden door dese minnelijcke noodingen dorder ende verdrietigher wort in't ghebedt door sijn inwendighe wercken, soo moet hy wilt hy voortgaen, hem stillen in den wille Godts, ghelijck’t voorseyt is, | |
[pagina 250]
| |
den selven minnelijck aenhanghende ende daer in volherdich blijvende met volle ghelijckheydt ende ruste, tot der tijt toe dat hy door de selve bequaemelijck gesuyvert zijnde, mach oock ingeleydt worden inde slaep-camer vanden Bruydegom, daer hem haest al die achter-stellen van't verlangen mildelijck vergolden sullen worden; ende sy en blijven gemeynelijck niet langhe aen dese deure alsoo gelijcklijck staen sonder daer haest inghelaeten te worden indien sy buyten den tijdt van't ghebedt hen ghetrouwelijck versterven. Door al dat geseyt is machmen sien dat gelijck in't eerste die goede verbeeldingen, gepeysen, ende meditatien goet, bequaem, ende nootsakelijck zijn om den mensche vande aertsche affectien tot Godt te brengen, datse ons oock daer-naer achter-houden indien wy-se niet en laten, als wy van Godt daer toe genoot ofte bedwongen worden. Want ghelijckmen de middelste trappen moet soecken om op te climmen, ende daernaer de selve moet verlaeten, soude-men boven geraken: soo moetmen oock alle dese werckelijcke, bevoelijcke, smaeckelijcke middelen, die ons in't beginsel nootsakelijck waren, verlaten, om te geraken tot het schouwende leven, daer Godt sonder eenigen middel van creaturen geschout wort. |
|