Thalamus sponsi oft t'Bruydegoms Beddeken
(1623)–Michiel Zachmoorter– Auteursrechtvrij
Cap. III.
| |
[pagina 227]
| |
om dese leringen bequamelijck te onderscheyden, soo ismen die al te samen deylende in dry soorten van Goddelijcke consten oft Theologien, in significatiuam, propriam, & mysticam, in beteeckenende, eygen, ende verborgen Theologie oft Godtgheleertheydt. Waerom de gene die onderwysen de dierlijcke menschen, gebruycken meest Theologiam significatiuam, de beteeckenende Theologie, om datse ghevvelijcke teeckenen gheeft om sulcke menschen tot de kennisse Godts te brenghen, nu noemende Godt eenen leeuw, om sijn sterckheydt te kennen te gheven, nu beschrijvende sijn gramschap, om hem te doen vreesen, nu ghelijck eenen Coninck die scherpe rekeninghe van een van sijn pachters is eysschende, om dese menschen die het licht vande redene geen plaetse en geven, tot een achterdencken te brenghen daer door sy souden hun quaet leven laten, ende hun affectien vande aertsche saken trecken, van vreese dat Godt hen alsoo soude rekeninghe eysschen, ende op hen vergramt zijn, ende hen als eenen leeuw vernielen, aen wien sy niet en souden connen wederstaen, om dese menschen met sulcke grove sinnelijcke kenissen te beroeren, nademael dat sy soo diep inde sinnen gedaelt ende gewortelt zijn, dat sy anders niet en connen beweegt worden | |
[pagina 228]
| |
op dat sy hun soo tot de reden souden doen climmen ende een redelijck leven doen aenveerden, alwaer men andere soorten van middel sal moeten ghebruycken om hem voorts te helpen. Want voor de menschen die nu leven naer't uyt-wijsen der reden, dient die ander Theologie die wy propriam noemen, eygen Theologie, de welcke al ist dat sy haer behelpt met kennissen uyt de creatueren getrocken, soo comtse die nochtans eygentlijck Godt toe te schrijven: want als sy onder de creaturen siet langhduerighe saken, soo seght sy dat hy eeuwich is: als sy groote saecken bevint, soo leert sy ons dat hy oneyndich is: als sy goede ende behaegelijcke dinghen ontmoet, soo seght sy dat hy dat opperste gaet, leven, salicheydt, etc. is, om den wille van dese menschen met veel eyghender kennisse Godts (de welcke sy met den verstande ende memorie comen ondersoecken) met meerder cracht af te trecken vande aertsche affectien, ende die soo beter te keeren tot Godt, ende soo geestelijcke menschen te maecken, hun leydende tot die volmaeckte kennisse Godts inden geest, de welcke geensins gemeynschap en heeft met eenighe creature, ende daerom geen ghepeys en gebruyckt noch en can hebben, ghelijck ick gheseyt hebbe, | |
[pagina 229]
| |
ende seer claerlijck Ioannes vanden CruyceGa naar margenoot+ met alle de mystique Doctoren leeren. Tot onderwijs van welcke gheestelijcke menschen dient de derde soorte van Theologie die mystica ghenoemt wordt, dat is te segghen, verborghen ende verholen Theologie, om datse in haer kennisse gheen gedaenten vande creaturen en can gebruycken ende daerom d'eerste lesse van dese Theologie diemen hier moet gheven, is de selve die den H. Dionysius DiscipelGa naar margenoot+ van S. Paulus in 't eerste Capittel in 't beginsel vanden boeck van dese Theologie, (in welcken boeck hy oock vande ander twee spreeckt) is leerende: Maer ghy Timothee mijnen vriende om dese verholentheden te beschouwen door een neerstighe oeffeninghe, verlaet u sinnen ende verstandelijcke wercken, ende alle bevoelijcke ende verstandelijcke dinghen, ende al dat is ende niet en is, ende soo't u moghelijck is recht u onbekendelijck op om u te vereenigen met den ghenen die boven alle wesen ende kennisse is: wort vry van alle dinghen die u connen achter-houden, climmende boven u selven, soo suldy verlicht worden Ga naar margenoot+vanden overweselijcken strael vande Goddelijcke donckerheyt. Ende daerom schrijft S. Bonaventura dat den H. Dionysius seght dat dese Theologie eyghen is aende Chri- | |
[pagina 230]
| |
stenen, want sy supposeert het fondament van't geloove ende vander liefden waer door gheschiet dat niemant hoe gheleert, oft groote Philosooph dat hy zy noyt en heeft connen door ondersoeck van het verstant ende der reden dese wijsheyt achterhalen, de welcke in 'tedelste vande minnelijcke cracht gelegen is, ende alle menschelijck vermoghen te boven gaet, maer den hemelschen vader gheeft die ghenadelijck te kennen aen sijne kinderen die sijnen troost verwachten, ende daerom wortse mystijque genoemt, dat is te seggen, verborgen oft besloten, om datse van luttel lieden bekent is. Hy seght oock dat S. Dionysius die noemt onredelijcke, sotte, ende onverstandighe wijsheyt, al is sy de oorsaecke van alle wijsheyt, raedt, reden, ende voorsichticheyt, om datse niet gelijck die ander Theologie door't ondersoeck vande reden, ende verstandige gepeysen oft meditatien vercregen en wordt, want si Mystica Theologia primò per rationes cogitando vel meditando Ga naar margenoot+procederet, sicut videmus in alijs, non stulta à H. Dionysio vocaretur nec amens, idest, sine mente; nam sine omni mentali cogitatione, vel meditatione affectus amoris accenditur. Waer door gheschiet dat die simpel lieden mans ende vrouwen alsoo bequaem daer toe zijn als de gheleerde, indien sy | |
[pagina 231]
| |
daer toe eene groote begheerte hebben. Soo dat de beteeckenende oft Significatiua ende Symbolica Theologia, gebruyckt lichamelijcke teeckenen om die grove menschen door dese middelen tot de kennisse ende liefde Godts te brenghen, ende om hen vande creaturen te trecken. Die eyghen oft Propria Theologia die ghebruyckt ten selven eynde verstandelijcke kennissen Godts veel edelder ende gheestelijcker dan de voorgaende, maer nochtans die uyt de creaturen ghetrocken worden door de hulpe vande vijf sinnen. Maer de verholen Theologie verwerpt alle dese soorten van kennissen, als teenemael onghelijck ende onweerdich om by Godt gheleken te worden, haer houdende in caligine, dat is, in duysterheydt alder creaturen, door het niet handelen vande selve met eenighe van haer crachten soo dat sy daer door comt in een niet weten ende vergheten vande selve, waer door de ziele allenskens de ghedaenten der selver verliest die sy in haer hadde; om datse die inghetrocken hadde; op datse ghestilt hebbende haer drij crachten, haeren gheest in ruste ende vrede ontfanghen mach den overweselijcken strael van het Goddelijcke aenschijn inde Goddelijcke donckerheyt,den | |
[pagina 232]
| |
welcken haer met Godt sal inden gheest vereenighen. Ende hier door moeght ghy Ga naar margenoot+leeren hoe-men Godt aen-bidt inden geest, ende inder waerheyt, want hy eenen geest is, ende den hemslschen Vader soeckt nae't seggen ons Salichmakers sulck aenbidders. Door de kennisse vanden eygendom van dese dry-der-hande Theologie worden oock verclaert veel twyffelachticheden diemen ontmoet in't lesen vande H. Schrifture ende vande mystique Doctoren, waer-men vint datse dickmaels op de een plaetse raeden, het ghene datse op de ander verbieden, ende op d'een dat selve prijsen, dat sy op d'ander schijnen cleyn te achten. Want de Schrifture ons begheerende op d'een plaetse door de kennisse vande creaturen tot Godts kennisse te brengen, seggende dat hy is Ga naar margenoota de sonne der rechtveerdicheydt, ende een Ga naar margenootb vernielende vier; op een ander plaetse verworpt sy soodanige kennissen: want door Ga naar margenootc Isaiam seght sy, aen wien hebdy dan Godt ghelijck gemaeckt of wat beelt suldy hem stellen? Op d'een plaetse seght sy dat Godts Ga naar margenootd vergramt is op den mensche, oft Ga naar margenoote leet-wesen heeft die geschapen te hebben; op d'ander Ga naar margenootf Ego Dominus & non mutor, dat hy eenen Godt is die geen veranderinghe in hem hebben en can. Op d'een plaetse dreyght sy dat Ga naar margenootg scrutator maiestatis opprimetur à gloria, den on- | |
[pagina 233]
| |
dersoecker vande Majesteyt Godts sal verdruckt worden vande glorie, daerse nochtans elders ons noodende tot de hoogheit van 't schouwende leven seght, dat den geest alle dinghen ondersoeckt Ga naar margenooth scrutatur etiam profunda Dei, ja tot die verborgen diepten Godts. Op d'een sijde wordt ons belast Ga naar margenooti, datmen de wet Godts soude met den verstande over-legghen, ende mediteren, gaende, staende, sittende; ende elders worden wy vermaent van Godt Ga naar margenootk Vacate & videte quoniam ego sum Deus: Zijt ledich ende siet dat ick Godt ben. Ja den wijseman vermaent ons, dat de Godlijcke wijsheyt moet met H. ledicheyt vercregen worden, ende die sijn werckelijckheyt stille houdt, dat hyse sal gewaer worden, ende daer mede vervult zijn Ga naar margenootl Sapientiam (seght hy) scribe in tempore vacuitatis, & qui minoratur actu, sapientiam percipiet, quia sapientia replebitur; Alle welcke passagien seer opentlijck tegen malcanderen strijden indien men die den menschen van eenen selven graet van volmaectheyt wilt doen oeffenen, maer comen geheel wel over een, alsmen die grofste gelijckenissen Godts voor-houdt aende sinnelijcke menschen, die verstandige, gelijck zijn die mediatatien, geeft aende redelijcke menschen, hen nochtans verbiedende metten verstande die grootheyt des Heeren te gronderen; ende die | |
[pagina 234]
| |
H. ledicheyt der contemplatie in onverbeelde blootheyt geeft aen de gheestelijcke, de welcke hen vrijelijck moghen laten voeren van den geest Godts tot de diepste verborghentheyt des Heeren, daer sy sijn onveranderlijck wesen moghen schouwen. |
|