De verheerlijkte schoenlappers of De gecroonde leersse

(1989)–Michiel de Swaen– rechtenstatus




[pagina 97]

Vijfde bedrijf Teun met de sijne, op weegh, naer den Keyser, wort van Joren getroost. ⁽¹⁾ Voor den Keyser gecomen sijnde, hij geraekt in een groote ontsteltenis. Endelijk door des Keysers minsaemheyt versekert, en gevraegt sijnde, wat hij voor sijn onthael versocht, hij vraegt en vercrijgt d'eere van de gecroonde leersse, onder sijn ambacht te dragen in den ommegangh. Waer door verheugt, verlooft hij sijne dochter aen Joren.Ga naar voetnoot97 Joren, Teun, Maey, Jaqlijne Schep ⁽²⁾ moedt, mijn baes, het lukt wel beter dan ⁽³⁾ ie meentGa naar voetnoot1173 Teun Dien absiaer heeft mijn moedt en herte soo vercleent,Ga naar voetnoot1174 1175[regelnummer] Dat ick niet dan ⁽⁴⁾ gerecht en galgen sie ⁽⁵⁾ voor oogen.Ga naar voetnoot1175 Maey O Heer! hoe sal 't vergaen?Ga naar voetnoot1176
[pagina 98]
Joren Die ijdele vertoogen, En spruyten niewers uyt, dan uyt ⁽¹⁾ de vrees; ey steltGa naar voetnoot1177 Uw sinnen wat, en jaegt den schrik wegh die u quelt;Ga naar voetnoot1177-8 g'Hebt op uw lever niet waerom gij soo soudt schroomen.Ga naar voetnoot1179 Teun 1180[regelnummer] 't Is waer, ick hebbe noyt een anders goet genomen; Ik heb noyt peerde-leer voor koeyen-leer ⁽²⁾ verkocht; 'k Heb noyt bedorven sool nogh ⁽³⁾ randen ingewrocht;Ga naar voetnoot1182 Nogh d'oogen, voor 't bedrogh van knapen toegeloken.Ga naar voetnoot1183 Ik heb nooit, dat ik weet, den vorst te na ⁽⁴⁾ gesproken, 1185[regelnummer] Nogh oyt geweygert ⁽⁵⁾ tol, of rechten of excys ⁽⁶⁾,Ga naar voetnoot1185 Nogh (is 't niet waer, Maey?) oyt geeyscht te hoogen prijs, Van lappen?Ga naar voetnoot1187 Maey Ja 't, mijn man, dat stak mij selver tegen. Teun Ook heb ik noyt mijn wijf onredelijk geslegen, Dat weet gij wel.Ga naar voetnoot1189 Maey Dat raekt 't recht nogh den Keyser niet. Teun 1190[regelnummer] 'k Ben niemant schuldigh, dan alleen, aen buurwijf Griet, Voor bier en brandewijn, naer mij geheugt, ses blancken.Ga naar voetnoot1191
[pagina 99]
Joren Wel waerom dan, soo seer te beven, en te jancken? Dat beev', en jank ⁽¹⁾ en schroom ⁽²⁾, en schrik⁽³⁾ en huyle ⁽⁴⁾ en tierGa naar voetnoot1193 Die vuyl van binnen is. Teun Wat weet ik, of Passchier 1195[regelnummer] Den touwer, die op mij soo nijdigh is ontsteken,Ga naar voetnoot1195 Mij dese pert niet speelt, om hem, van mij, te wreken?Ga naar voetnoot1196 Maey Wat can hij doen? hij is maer eenen man als gij: Teun 't Is waer, maer hij verwint mij ver in fielterij,Ga naar voetnoot1198 En, als hij is gesint sijn boosheyt uyt te wercken,Ga naar voetnoot1199 1200[regelnummer] Hij can ⁽⁵⁾ de ⁽⁶⁾ selve wel met valsche blijcken stercken.Ga naar voetnoot1200 Joren ⁽⁷⁾ Met valsche blijken? Teun Ja, want, tot een valschen eedt, Sijn hedendaegs al veel, om cleyn ⁽⁸⁾ gewin, gereet.Ga naar voetnoot1202 Sij souden onsen Heer als Judas self ⁽⁹⁾ verkoopen, Schoon of m'hun maer de helft van Judas loon dee ⁽¹⁰⁾ hopen.Ga naar voetnoot1204
[pagina 100]
Maey 1205[regelnummer] Ick denk niet dat ⁽¹⁾ er twee, van die in Brussel sijn.Ga naar voetnoot1205 Teun Och Maey! daer sijn er veel van dien geveynsden schijn. ⁽²⁾ Met sulcke sou Passchier mij lichtelijk beliegen.Ga naar voetnoot1207 Joren Maer meent gij dat den vorst soo licht sigh laet bedriegen? Sijn oordeel is te snel in handelingh van ⁽³⁾ recht;Ga naar voetnoot1209 1210[regelnummer] Hij denkt en overdenkt, al wat een ieder seght: Hij vonnist geene saeck, dan in den rechten regel,Ga naar voetnoot1211 En, voor de waerheyt blijkt, hij drukt noyt sijnen segel.Ga naar voetnoot1212 Geen uytsicht van sijn baet, geen vrient, nogh maegschappij,Ga naar voetnoot1213 Geen staets nogh lants verschil, geen oogen-luykerijGa naar voetnoot1214
[pagina 101]
1215[regelnummer] Comt in de vierschaer waer hij neder is geseten. Steunt op dien rechter, en op uw oprecht geweten Soo gaet gij naer het hof gerust en onbevreest.Ga naar voetnoot1217 Teun Och Joren! trouwe ⁽¹⁾ knaep ⁽²⁾! hoe troost gij mijnen geest; ⁽³⁾Ga naar voetnoot1218 Com dan, in 's Heerens ⁽⁴⁾ naem, laet ons ten hove trecken. Maey 1220[regelnummer] Courage, Teun, Godt sal d'onnooselheyt ontdecken.Ga naar voetnoot1220 Jaqlijn Soo vaeyer, draegt u kloek, ons ⁽⁵⁾ sal geen leet geschiên.Ga naar voetnoot1221 Joren Is 't noot, dan sult gij, baes, de trouw van Joren sien. Teun O mijn getrouwe ⁽⁶⁾ knecht ⁽⁷⁾ Maey O mijnen lieven Joren!
[pagina 102]
Jaqlijn Soo, Joren, gaet soo voort.Ga naar voetnoot1224 Maey Gij sijt voor ons geboren. ⁽¹⁾ (Al de gordijnen op ⁽²⁾. Vertoogh van 't keyserlijk ⁽³⁾ hof.) Keyser, Ambroos, Hovelingh ⁽⁴⁾ 1225[regelnummer] Soo hebt gij onse ⁽⁵⁾ Teun, ten hove, ingedaegt:Ga naar voetnoot1225 Hoe houdt ⁽⁶⁾ hij ⁽⁷⁾ hem?Ga naar voetnoot1226 Ambroos Hij sucht, hij krijt, hij kermt en klaegt, Alsof hij om een moort, waer van den schout gevangen,Ga naar voetnoot1227 En morgen op de mert moest wesen opgehangen.Ga naar voetnoot1228 Keyser Gij moest hem soo veel schrik niet jagen in het hert, 1230[regelnummer] Dat ⁽⁸⁾ was mijn orden niet.Ga naar voetnoot1230 Ambroos 'k Nam vreugt in sijne smert, Om dat de selve quam, uyt sulcke losse gronden.Ga naar voetnoot1231 Maey, Jaquelijn, en wie daer binnen was gevondenGa naar voetnoot1232 Verschrikten soo, wanneer ick quam de trappen afGa naar voetnoot1233 Met d'hellebaert in d'hant, al tieren, met een strafGa naar voetnoot1234
[pagina 103]
1235[regelnummer] En toornigh aengesicht, en promoteurs gerommel,Ga naar voetnoot1235 Als of voor hun verscheen den schrikkelijksten ⁽¹⁾ drommel,Ga naar voetnoot1236 Wien ⁽²⁾ oyt Anteuns ⁽³⁾ patroon in sijne celle sagh.Ga naar voetnoot1237 Mijn opgemaekte spraek geleek een donderslagh,Ga naar voetnoot1238 Mijn oogh, vol blixems, aen dien moedeloosen ouden.Ga naar voetnoot1239 1240[regelnummer] Hij comt, met sijne Maey en dochter en vertrouden Ten hove, tot'er doot benaut in sijne ziel. Keyser Gij sijt een oolijcken ⁽⁴⁾ en afgerichten fiel:Ga naar voetnoot1242 Waerom dien ouden man soo in 't gemoet te prangen?Ga naar voetnoot1243 Ambroos Waeromme heeft hij u soo onbeleeft ontfangen? Keyser 1245[regelnummer] Ick was hem onbekent ⁽⁵⁾: maer 'k sal u, met'er tijdt Ook stellen in de proef van 't gen hij door u, lijdt,Ga naar voetnoot1246 En sien, of gij dan min, als hij, benaut sult wesen.Ga naar voetnoot1247 Ambroos Als 't u behaegt, mijn vorst; maer als gij mij doet vreesen 't Moet ook sijn op die wijs.Ga naar voetnoot1249 Keyser Misschien op slechter. Gaet 1250[regelnummer] Nu heen, en siet of Teun nog niet in 't voorhof staet;
[pagina 104]
Vertoeft hij langh, 'k sal hem van daegh niet connen hooren;Ga naar voetnoot1251 Dies, soo hij daer is, brengt hem dadelijk met Joren,Ga naar voetnoot1252 En vrou, en dochter in.Ga naar voetnoot1253 Ambroos Ik pas op uw ⁽¹⁾ bevel. (binnen) Hoveling Uw ⁽¹⁾ majesteyt bereyt ons daer een aerdigh spel. Keyser 1255[regelnummer] Het is den rechten eysch der vasten avont tijden:Ga naar voetnoot1255 Den besten middel om sigh selven te verblijden Is jock en boerterij ⁽²⁾ van veynsen ongeraekt ⁽³⁾.Ga naar voetnoot1257 Ambroos uyt ⁽³⁾, met Teun, Jaqlijn, Maey en Joren ⁽⁴⁾)
[pagina 105]
Ambroos Siet hier den lapper, wien den wijn soo lecker smaekt. (Alle vallen ⁽¹⁾ sij op 't aensicht neer, roepende) Genade!... Keyser Is dat Teun, die gistren heeft geseten 1260[regelnummer] Tot aen den middernacht, om leckerlijk te eten?.... Alle Genade!... Ambroos Ja 't mijn vorst. Keyser Die van den besten wijn Geduerigh glaesies ⁽²⁾ dronk, en schaelties ⁽³⁾ bij dosijn?Ga naar voetnoot1262 Alle Genade!...Ga naar voetnoot1263 Ambroos 't Is hij self ⁽⁴⁾. Keyser Is dat die leck're ⁽⁵⁾ Maeye Die sulk een schoon kappoen wist aan het spit te draeye'? ⁽⁶⁾
[pagina 106]
Alle 1265[regelnummer] Genade!... Ambroos Ja, die is 't. Keyser Is dat die Jaquelijn Die gister altijdt moest bij haeren Joren sijn? Alle Genade!...Ga naar voetnoot1267 Ambroos 't Is die sloof. Keyser Is dat dien cuyschen Joren, Die altijdt vis'len ⁽¹⁾ gingh in Jaquelijnes ⁽²⁾ ooren?Ga naar voetnoot1268 Alle Genade!...Ga naar voetnoot1269 Ambroos 't Is dien quant, dien selven guychelaer. Joren (stil) 1270[regelnummer] Is 't ⁽³⁾ Keyser Carel self ⁽⁴⁾, of eenen toveraar?Ga naar voetnoot1270 Keyser Anteunis, antwoord mij, maer wacht u van te liegen,Ga naar voetnoot1271 Want gij nogh niemant can mij in dat stuck bedriegen.Ga naar voetnoot1272
[pagina 107]
Joren (stil) Daer speelt de ⁽¹⁾ drommel mee.Ga naar voetnoot1273 Teun (met de sijne 't hooft opheffende) ⁽²⁾ Vraegt vrijelijk ⁽³⁾ mijn heer. Keyser Sat niemand meer dan ⁽⁴⁾ dees' ⁽⁵⁾ bij u ter tafel neer?Ga naar voetnoot1274 Teun 1275[regelnummer] Nogh eenen knaep, mijn heer, die, als gij ons dee ⁽⁶⁾ dagen,Ga naar voetnoot1275 Van mij gelopen is, uyt vreese van de plagen.Ga naar voetnoot1276 Keyser Geen ander?... Siet wel toe... Teun Daer quam een vreemden ⁽⁷⁾ in. Terwijl ick nedersat, met gheel mijn huysgesin. Ambroos (stil) ⁽⁸⁾ Sijn kelder noemt hij huys. Keyser Wat wilde desen seggen?
[pagina 108]
Teun 1280[regelnummer] Hij wou, dat ick een lap sou op sijn leerssen leggen, Waer op ick wat ontstelt, door dorst en hongers noot,Ga naar voetnoot1281 (Ick segh 't ⁽¹⁾ mijn heer, recht uyt) in mijnen ⁽²⁾ key uytschoot.Ga naar voetnoot1282 Keyser Heeft desen ook, met u, aen tafel neergeseten?Ga naar voetnoot1283 Teun Hij gaf ons, op dat hij, met mij, sou mogen eeten, 1285[regelnummer] Acht ⁽³⁾ potten wijns Keyser Kent gij dien milden vreemden ⁽⁴⁾ niet? Teun 'k Sagh hem voor boer-balliuw...Ga naar voetnoot1286 Joren (den Keyser besiende) ⁽⁵⁾ Och Meester Teunis, siet Eens op, het is den vorst, voor wien ⁽⁶⁾ wij sijn gebogen, Die gister met ons at.Ga naar voetnoot1288 (Sij sien alle op, en vol verbaestheyt neervallende, roepen) ⁽⁷⁾ Genade!... toont ⁽⁸⁾ meededoogen...
[pagina 109]
Keyser Rijs, Teunis, rijs ⁽¹⁾ op Maey, Jaqlijne, Joren, rijst;Ga naar voetnoot1289 1290[regelnummer] 't Is reden, dat men u ook wederjonst bewijst,Ga naar voetnoot1290 Nu gij mij gisteren soo smakelijk dee ⁽²⁾ eeten. Soo langh ick desen troon, als Keyser heb beseten En heeft mij geen kappoen soo hartelijk gesmaekt. Maey 't Was goet ook, vorst.Ga naar voetnoot1294 Keyser Oprecht. Jaquelijn Ick hadde ⁽³⁾ 't schoon gemaekt. Keyser 1295[regelnummer] Gij sijt een brave meyt. Joren Hoe smaekten ⁽⁴⁾ Frans den tappers Bordeeusen, heer?...Ga naar voetnoot1295-6 Ga naar voetnoot1296 Keyser Seer wel. Ambroos (stil) Wat brillen mij die lappers? Sij maken met den vorst compeer en cameraet.Ga naar voetnoot1297
[pagina 110]
Keyser 't Was alles wonder goet, salay, bier, wijn, gebraet,Ga naar voetnoot1298 Geselschap, al om best.Ga naar voetnoot1299 Teun 't Verheugt mij boven maten. Keyser 1300[regelnummer] Maer segh mij, Teunis, 'k wil die feest daer bij niet laten; 't Is reden dat ick u, naer mijne schult, betael:Ga naar voetnoot1301 Segh, wat gij van mij vraegt, voor een soo goet onthael ⁽¹⁾Ga naar voetnoot1302 Teun (bij se selven ⁽²⁾ wat gepeynst hebbende) Op dat men, 't alle tijdt, d'eer sou indachtigh wesen, Die uwe Majesteyt een lapper heeft bewesen, 1305[regelnummer] Jon ⁽³⁾, dat ons ambacht, op sijn feestelijcken dagh,Ga naar voetnoot1305 Een leersse, met de ⁽⁴⁾ croon daerboven, dragen magh. Ambroos (stil) Een rechte lappers vraeg.Ga naar voetnoot1307 Keyser 't Verlof is u gegeven. Teun Ick dank uw ⁽⁵⁾ Majesteyt.Ga naar voetnoot1308
[pagina 111]
Alle Langh ⁽¹⁾ moet den Keyser leven! ⁽²⁾ (Gordijnen toe) Teun, Maey, Jaquelijn, Joren Bijgommen, sulk een eer is 't ambacht noyt geschiet.Ga naar voetnoot1309 Maey 1310[regelnummer] Ick ken ⁽³⁾ door vroylijkheyt mijn eygen selven niet. Jaqlijn 't Is weert sulk ⁽⁴⁾ eenen gast sijn eten ⁽⁵⁾ voor te stellen.Ga naar voetnoot1311 Maey Waer is dien Kosen nu, die ons niet durf versellen...Ga naar voetnoot1312 Had ick hem hier, ick krabd' hem neus en kaken op.Ga naar voetnoot1313 Teun Ey Maeye, spreek niet meer van desen dasen ⁽⁶⁾ kop;Ga naar voetnoot1314 1315[regelnummer] Ick liet mij al te los, door sijne beurs bekoren;Ga naar voetnoot1315 Maer nu is gheel mijn hert, voor onsen trouwen Joren.Ga naar voetnoot1316 En mits den Keyser ons, soo milt, sijn jonsten biedt, 'k Wil, Joren, dat de vreugt, die ick hier door geniet, U mede, sij gedeelt; ick ken uw ⁽⁷⁾ minne-pijneGa naar voetnoot1318-9 1320[regelnummer] Dies geev' ick u, van daegh mijn dochter Jaquelijne, Ter eeren van de Leers, tot loon van uwe trouw; Ick neem u aen, tot soon, neemt Jaquelijn tot vrouw.
[pagina 112]
Maey Daer spreekt gij, weerde man, een woort, naer mijn behagen ⁽¹⁾ Jaqlijn Och vaeyer!...Ga naar voetnoot1324 Joren Och mijn baes!... Teun Ick sal u liefde dragen 1325[regelnummer] Ter ⁽²⁾ doot, en wil, dat gij nogh voor den dagh verlooptGa naar voetnoot1325 Met mijne Jaquelijn u, door belofte knoopt.Ga naar voetnoot1326 Joren Och Jaquelijn mijn lief!...Ga naar voetnoot1327 Jaquelijn Och Joren! Teun Dat 's gesloten ⁽³⁾... Maer, om dees vreugde-feest, en blijdschap te vergrooten Gaet, Joren, uyt mijn naem, als deken van de konst,Ga naar voetnoot1329 1330[regelnummer] Der oude lapperij, vercondigen de jonstGa naar voetnoot1330 Des Keysers desen dagh, door mijn versoek vercregen,Ga naar voetnoot1331 Aen gheel het ambacht: sulk een ongemeenen segen,Ga naar voetnoot1332 En heerlijkheyt vereyscht, dat elk sijn werk laet staen:Ga naar voetnoot1333 Drij guldens geev' ick hen ⁽⁴⁾ tot teire in d'Halve Maen.Ga naar voetnoot1334
[pagina 113]
Joren 1335[regelnummer] Ick ga ⁽¹⁾ aen ieglijk uw lief bevel ontlede'.Ga naar voetnoot1335 Teun Als gij te rugghe keert, brengt een Notaris mede, Op dat men, met ⁽²⁾ geschrift, uw ondertrouwe sluyt:Ga naar voetnoot1337 Soo wort gij bruydegom, en Jaquelijn de bruyt. Joren Ick vliege meester. Maey Ga, maer keer in ⁽³⁾ haesten weder. Teun 1340[regelnummer] Langh blijf de leers gecroont tot roem van 't oude leder.Ga naar voetnoot1340	[tekstkritische noot]⁽¹⁾ den Keyser doet hem binnen commen. Theunis en de sijne sijn in wonderlijcke gesteltenisse in de tegenwoordigheyt des Keysers. Den Keyser versekert hun met sachtmoedigheyt, en vraegt Theunis wat hij voor sijne onthaeling versoeckt, hij vraegt en vercrijgt d'eere van de gecroonde Leersse onder sijn Ambacht in den Ommeganck te draegen, waer door verblijt, belooft sijn Dochter aen Joren. ⁽²⁾ schept. ⁽³⁾ als gij. ⁽⁴⁾ als. ⁽⁵⁾ sien. voetnoot97 [bladzijde 97] sijne: zijnen van: door versekert: tot zekerheid, kalmte gebracht onthael: het onthalen van de keizer de avond tevoren van: om gecroonde leersse: laars met een keizerskroontje erboven ambacht: gilde ommegangh: stoet optocht (de ‘ommegang’ was een typische gebeurtenis in het Vlaamse volksleven: gegroeid uit de kerkelijke processies, werd hij vaak een groots opgezette stoet met praalwagens, allegorische groepen, figuren en dieren uit de sagenwereld, reuzen, enz) voetnoot1173 lukt: loopt af ie: je voetnoot1174 absiaer: zie 897 voetnoot1175 niet: niets voetnoot1176 ijdele vertoogen: waanvoorstellingen [tekstkritische noot]⁽¹⁾ door. ⁽²⁾ koeye-leer. ⁽³⁾ of. ⁽⁴⁾ naer. ⁽⁵⁾ geblauwt in stadt van. ⁽⁶⁾ acsijs. voetnoot1177 en: ontkenning bij niewers niewers: nergens voetnoot1177-8 stelt Uw sinnen wat: bedaar wat voetnoot1179 lever: ‘hart’, ‘geweten’ niet: niets schroomen: bang zijn voetnoot1182 randen: bedorven moet hierbij worden gedacht ingewrocht: verwerkt voetnoot1183 knapen: knechts toegeloken: dichtgedaan voetnoot1185 tol: belasting excys: accijns voetnoot1187 van: voor ja 't: ja stak... tegen: stond... tegen, mishaagde voetnoot1189 raekt: gaat... aan voetnoot1191 naer mij geheugt: naar ik me herinner blancken: 1 blank = 6 duiten = ¾ stuiver [tekstkritische noot]⁽¹⁾ jankt. ⁽²⁾ schroomt. ⁽³⁾ schrikt. ⁽⁴⁾ huylt. ⁽⁵⁾ sal. ⁽⁶⁾ hem. ⁽⁷⁾ Maey. ⁽⁸⁾ cleen. ⁽⁹⁾ selfs. ⁽¹⁰⁾ deed. voetnoot1193 Dat (diegene) beev'(e)... voetnoot1195 touwer: touwslager nijdigh: fel, heftig ontsteken: boos geworden voetnoot1196 dese pert... speelt: deze poets... bakt hem: zich van: op voetnoot1198 verwint: overtreft fielterij: schelmerij voetnoot1199 gesint: geneigd voetnoot1200 de selve: nl. sijn boosheyt (vers 1199) blijcken: bewijzen, getuigenissen stercken: kracht bijzetten voetnoot1202 al veel: heel velen gereet: bereid voetnoot1204 schoon of m'hun... hopen: ofschoon men hen maar de helft... liet verwachten [tekstkritische noot]⁽¹⁾ datter. ⁽²⁾ Tusschen verzen 2 en 3 komt: Och Maey! der sijnder veel die met een valschen schijn, Langs straete gaen, het sijn van buyten goede lieden, Maer als men neerstig hun van binnen gaet bespieden, Men vint den wolven aerd bedekt met lammer vel, Ick ken niet verr' van hier soo een geveynsden wel, Een heyligen in schijn, een bijter van Pilaeren, Die daegelijckx maeckt soo veel Cruysen als hij hairen, Op 't hooft en kinne heeft, wiens uytterlijck gesicht, Al wie hem niet en kent door sijne seden sticht, Maer 't is een loosen vos becleet met duyve pluymen, Hij trekt dat wesen aen om beterder te luymen, Op winst en eygen baet, en blijft daer med' bedeckt, Tot hij 't geen hem lust, in sijne netten treckt.Ga naar voetnoot100 ⁽³⁾ en. voetnoot100 [bladzijde 100, noot 2] geveynsden: huichelaar bijter van Pilaeren: pilaarbijter, schijnvrome hairen: haren luymen: loeren voetnoot1205 van die: van mensen als Passchier voetnoot1207 lichtelijk: gemakkelijk voetnoot1209 snel: schrander in: bij handelingh: behandeling (Des Roches omschrijft als wyze van iet te doen; behandeling) voetnoot1211 in: naar, volgens rechten: rechtvaardige, billijke, juiste regel: norm, rechtsprincipe voetnoot1212 hij drukt noyt sijnen segel (op het vonnis): M. Sabbe vertaalt: ‘et n'y attache jamais son sceau si la vérité n'est pas évidente’ voetnoot1213 insicht van sijn baet: eigenbelang vrient: vriend; hier veeleer: vriendschap maegschappij: verwantschap voetnoot1214 staets... verschil: standsverschil oogen-luykerij: oogluikend toezien [tekstkritische noot]⁽¹⁾ trouwen. ⁽²⁾ knecht. ⁽³⁾ Tusschen verzen 4 en 5 komt: Al 't geen gij segt is waer, den Keyser is rechtveerdig, En wijst een ieder toe naervolgens hij is weerdig, Oock stelt hij nevens dit de ruste van 't gemoet, Waer geenen gragen worm van onrust binnen vroet.Ga naar voetnoot101 ⁽⁴⁾ 's Heeren. ⁽⁵⁾ u. ⁽⁶⁾ getrouwen. ⁽⁷⁾ knaepe. voetnoot101 [bladzijde 101, noot 3] wijst... toe: kent... toe, legt... op naervolgens: volgens wat, naargelang van wat, in verhouding tot wat weerdig: waard Oock stelt... dit: ook plaatst hij op gelijke hoogte daarvan, ook vergelijkt hij daarmee, ook acht hij evenzeer voetnoot1217 soo: dan voetnoot1218 knaep: knecht voetnoot1220 d'onnooselheyt: de onschuld ontdecken: openbaren voetnoot1221 draegt: gedraag kloek: flink, verstandig geschiên: geschieden [tekstkritische noot]⁽¹⁾ binnen. ⁽²⁾ open. ⁽³⁾ Keysers. ⁽⁴⁾ en Hovelingen. ⁽⁵⁾ onsen. ⁽⁶⁾ vont. ⁽⁷⁾ gij. ⁽⁸⁾ Dit. voetnoot1224 vertoogh: tafereel, decor voetnoot1225 ingedaegt: gedagvaard voetnoot1226 hem: zich voetnoot1227 waer: ware, zou zijn van: door schout: zie 633 voetnoot1228 mert: markt voetnoot1230 orden: bevel, opdracht voetnoot1231 de selve: nl. ‘sijne smert’ quam: voortkwam voetnoot1232 was gevonden: was te vinden voetnoot1233 wanneer: toen voetnoot1234 hellebaert: zie 899 al tieren: tierend straf: streng [tekstkritische noot]⁽¹⁾ schrikkelijcken. ⁽²⁾ Die. ⁽³⁾ Auteurs. ⁽⁴⁾ oylijcken. ⁽⁵⁾ niet bekent. voetnoot1235 promoteurs gerommel: kabaal, drukte van een gerechtelijk ambtenaar (promoteur was een openbaar aanklager in de kerkelijke rechtspleging; Ambroos is immers als deurwaarder vermomd) voetnoot1236 drommel: duivel voetnoot1237 wien: die Anteuns patroon (= beschermheilige): Antonius Abt (ook wel genoemd Antonius de Kluizenaar, Antonius de Grote) (3de-4de eeuw) werd, volgens de traditie, als kluizenaar in de Egyptische woestijn door duivelen in allerlei gedaanten geplaagd en bekoord voetnoot1238 opgemaekte: opgetooide, geaffecteerde voetnoot1239 ouden: oude man (Teun) voetnoot1242 oolijcken: guitige; maar kan ook betekenen: onhebbelijke, slechte afgerichten: sluw, geslepen fiel: schavuit; maar ook: schurk voetnoot1243 in 't gemoet... prangen: benauwen, angstig maken voetnoot1246 in: op 't gen: hetgeen, wat voetnoot1247 min: minder voetnoot1249 wijs: manier ...op slechter (wijs) [tekstkritische noot]⁽¹⁾ u. ⁽²⁾ Hier komt volg. tekst, welke in het hs. ontbreekt: Ick walge van de pracht, Waer nae den Edeldom in sijn verheuging tracht, Het schijnt of nu voortaen sich niemant kan vermaeken, Dan in de mommerij, waer Venus diertiens blaecken, Door 't mommers bachuys als serpentiens vol fenijn, Waer beursen vol van gout op kaert te stellen sijn, En ander wulpsheyt meer, met welcke sij verquisten, Meer dan hun toebehoort, dan raecken zij aen 't twisten, En 't schelden, en daer op een ider in 't geweer, Ick gaen soo onverdacht die mommers soo te keer, Dat sij die dertelheyt voor eeuwig achter laeten. Hovelingen Gelukkig grooten Heer sijn alle d'ondersaeten Voor wie soo wijsen Vorst, soo goeden Herder waeckt. Ga naar voetnoot104 ⁽³⁾ ontbreekt. ⁽⁴⁾ uyt. voetnoot104 [bladzijde 104, noot 2] nae: naar Edeldom: adel mommerij: maskerade Venus diertiens (= diertjes): meisjes van lichte zeden blaecken: (met hun verleidelijke verschijning of ogen?) branden mommers bachuys: masker, mombakkes serpentiens (= serpentjes): de beeldspraak van de ‘diertiens’ wordt hiermee verder gezet fenijn: venijn Waer beursen... sijn: waar beurzen... met het kaartspel verspeeld worden, waar gekaard wordt voor beurzen... en daer op [raeckt] een ider...: daarop raakt iedereen slaags (?) gaen... te keer: bestrijd onverdacht: De Bo, Westvlaamsch idioticon, geeft als synoniem voor ‘onverdachts’: onverwachts, onvoorziens mommers: gemaskerden, maskeradegekken dertelheyt: onzedigheid, oneerbaarheid achter laeten: nalaten ondersaeten: onderdanen voetnoot1251 vertoeft: draalt voetnoot1252 dies: daarom voetnoot1253 in: binnen pas op uw bevel: voer uw bevel uit voetnoot1255 den rechten eysch: zoals het hoort (op) voetnoot1257 jok: scherts van veynsen ongeraekt: niet door veinzerij aangetast uyt: op [tekstkritische noot]⁽¹⁾ alle vallende op hun knieen en aensicht neder, roepende. ⁽²⁾ glaesjens. ⁽³⁾ schaeltjens. ⁽⁴⁾ selfs. ⁽⁵⁾ lecker. ⁽⁶⁾ draeyen. voetnoot1262 glaesies: glaasjes schaelties: schaaltjes: kommetjes, bekertjes (cfr. drinkschaal) voetnoot1263 leck're: bekoorlijke, verleidelijke [tekstkritische noot]⁽¹⁾ sprecken. ⁽²⁾ Jacquelijnens. ⁽³⁾ 't Was. ⁽⁴⁾ selfs. voetnoot1267 sloof: zie 1058 cuyschen: nette, schone (cfr. nu nog in het Westhoekse dialect: kuusch (= proper) glas, kuuschen neusdoek) voetnoot1268 vis'len = visselen: fluisteren voetnoot1269 quant: kwant, snaak guychelaer: paljas, potsenmaker voetnoot1270 stil: terzijde voetnoot1271 wacht u van te liegen: pas ervoor op, zorg ervoor niet te liegen voetnoot1272 in dat stuck: op dat punt [tekstkritische noot]⁽¹⁾ den. ⁽²⁾ ontbreekt. ⁽³⁾ mij vrij al. ⁽⁴⁾ den. ⁽⁵⁾ die. ⁽⁶⁾ ded'. ⁽⁷⁾ vremden. ⁽⁸⁾ ontbreekt. voetnoot1273 Daer speelt de drommel mee: daar begrijp ik niets van de sijne: de zijnen voetnoot1274 dees': dezen (diegenen die Teun vergezellen) voetnoot1275 nogh: nog knaep: knecht als: toen dee: deedt voetnoot1276 Siet wel toe: let goed op [tekstkritische noot]⁽¹⁾ seg mijn. ⁽²⁾ mijne. ⁽³⁾ vier. ⁽⁴⁾ vriendschap. ⁽⁵⁾ ontbreekt. ⁽⁶⁾ wie. ⁽⁷⁾ ontbreekt. ⁽⁸⁾ toont ons. voetnoot1281 ontstelt: onstuimig, ontstemd hongers noot: het kwellen van de honger voetnoot1282 in mijnen key uytschoot: mij kwaad maakte (?); kei is gemeenzaam voor hoofd; uitschieten = uitvallen, zich heftig uiten voetnoot1283 desen: bedoeld is steeds de ‘vreemde’ (1276) man voetnoot1286 sagh: hield boer-balliuw: zie 634 voetnoot1288 verbaestheyt: vrees, ontsteltenis [tekstkritische noot]⁽¹⁾ rijst. ⁽²⁾ ded'. ⁽³⁾ had het. ⁽⁴⁾ smaeckte. voetnoot1289 rijs: sta op voetnoot1290 reden: billijk wederjonst: wederdienst voetnoot1294 't (kappoen) voetnoot1295-6 Frans den tappers Bordeeusen: bordeaux(-wijn) van Frans de tapper (zie 762) voetnoot1296 brillen: zaniken, kletsen voetnoot1297 maken: spelen, zich voordoen als compeer: makker, vriend [tekstkritische noot]⁽¹⁾ Wat gepeyst hebbende. ⁽²⁾ ontbreekt. ⁽³⁾ Jont. ⁽⁴⁾ een. ⁽⁵⁾ u. voetnoot1298 salay: sla voetnoot1299 al om best: alles op z'n best voetnoot1301 reden: billijk voetnoot1302 se selven: zichzelf voetnoot1305 jon: gun, sta toe ambacht: gilde feestelijcken dagh: jaarlijkse feestdag (feest van de patroonheilige van het gilde) voetnoot1307 rechte: echte voetnoot1308 moet: moge [tekstkritische noot]⁽¹⁾ Lanck. ⁽²⁾ Vertrecken op Theater en de achterste Gordijnen toe. ⁽³⁾ ben. ⁽⁴⁾ soo. ⁽⁵⁾ spijse. ⁽⁶⁾ bosen. ⁽⁷⁾ u. voetnoot1309 bijgommen: zie 115 voetnoot1311 weert: waard voor te stellen: voor te zetten voetnoot1312 durf: is dit een foute lezing voor dierf (maar ook de editie van C. Meyer geeft de vorm durf)? Het Westhoekse dialect kende alleen de vormen du(r)fde en do(r)ste versellen: vergezellen voetnoot1313 op: open voetnoot1314 dasenkop: dwaze kerel voetnoot1315 los: lichtzinnig voetnoot1316 mits: omdat jonsten: gunsten voetnoot1318-9 ...dat de vreugt... U mede, sij gedeelt:... dat je deel hebt aan de vreugde... [tekstkritische noot]⁽¹⁾ naervolgens mijn behagen. ⁽²⁾ altijd. ⁽³⁾ gestooten. ⁽⁴⁾ hun. voetnoot1324 dragen: toedragen voetnoot1325 ter: tot de voetnoot1326 belofte: trouwbelofte voetnoot1327 gesloten: besloten, geregeld, in orde voetnoot1329 deken: deken (hoofd) van het gilde konst: gilde voetnoot1330 jonst: gunst voetnoot1331 door: op voetnoot1332 ambacht: gilde ongemeenen: buitengewone, zeldzame zegen: blijk van gunst voetnoot1333 heerlijkheyt: heerlijke, voortreffelijke zaak, gebeurtenis voetnoot1334 teire: vertering, teergeld d'Halve Maen: zie 761 [tekstkritische noot]⁽¹⁾ gaen. ⁽²⁾ in 't. ⁽³⁾ nu haestig. voetnoot1335 iegelijk: iedereen ontlede': bekendmaken, uitleggen voetnoot1337 met geschrift: schriftelijk, op (officieel) papier voetnoot1340 oude: aloude, eerbiedwaardige

Vorige Volgende

De verheerlijkte schoenlappers of De gecroonde leersse

Vijfde bedrijf

Over het gehele werk

organisaties

plaatsen

Over dit hoofdstuk/artikel

titels