Spel des gheschils tot Athenen
(1617)–Dirk Schabaelje– AuteursrechtvrijGhenomen uyt het 17 Cap. van de Handelinghen der Apostelen
[Folio D2r]
| |
Het derde deel.
Epicurus ende Cleanthes twee Philosophen.
Als den natuurschen loop indachtich my vermaende,
Hoe alle dingh hier komt en weder is vergaende,
Niet blijft hier van al dat ter werelt oyt verscheen.
Mensch, Dieren, Bloemen, Kruyt, 'tvergaet en treckt al heen.
Ons leven kort en ijl dat moet zeer licht verdryven,
De Goden en Natuur alleen int leven blyven.
Wat Mensch van hier vertreckt, niemant en keert weerom,
Die doot is die blijft doot, wat segghen dan nu som,
Datter noch hope is, ja vast, om noch te leven?
Ick zie gheen reen waerom ick dit gheloof zoud gheven.
Noyt Mensch en quam hier weer, doot zynde, uyt zyn graf.
Wat praet ick? de Natuur noyt sulcke krachten gaf.
Maer'tis natuurlijck hier te leven en te sterven.
Natuur en heeft gheen strijdt, waer door zy mocht bederven.
Dit is Natuur en loop, ghelijck de Zee beschuymt
d'Een golf na d'ander gheeft, zy oock soo niet versuymt
d'Een Mensch te nemen wech, en d'ander te doen komen.
Ghelijck 't Hof jaerlijcks werdt vernieuwt met jonghe Blomen,
Soo werdt het Aerdtrijck meest van Menschen nieu bewoont.
Natuur Vorst, Koninck, Prins, noch niemant en verschoont.
Na 'toverlegh van dit, ick hielt voor droom ghedachten,
Dat Menschen die vergaen, een leven noch verwachten,
De wyl zeer haest verloopt ons leven broos en kort,
't Lichaem ghevoedt uyt d'aerd, tot aerd' en asschen wort.
Sotlyck leest dan de Mensch, die hier leeft vol onrusten,
Die van hem selven keert Natuurs weeldighe lusten.
Natuur voordeelt die Mensch die niet is traech noch slack,
Want sy hem presenteert een leven vol ghemack.
Waerom denckt niet die Mensch, wat hoef ick dus te zorghen?
Want leef ick nu, ick kan doodt wesen noch voor morghen.
't Natuurlijck overlegh gheen hoogher goet my gheeft,
Dan datmen nae den lust van zijn Natuur leeft.
Niet datmen zy ghelijck den Wolf wreet int verscheuren,
Noch Leeuw om moordt te doen, noch Tortelduyf om treuren,
Noch Varcken om den zack onmatich t'overlaen:
Maer laet de goe Natuur alleen haer weghen gaen.
Onmaet is on-Natuur, het Lichaem t'overladen
Werckt zieckt, en zieckt de doodt, die af-snijdt 'sLevens draden,
Maer dat Natuerlijck hem de Mensch na lust wel doet,
Dat vind ick hier te zijn, zijn alderhoochste goet,
| |
[Folio D2v]
| |
Wie doet de Mensch doch wel, wil hy't hem selfs niet jonnen?
Natuur en zou hem nau meer voordeel gheven konnen.
Gheen meerder Sot oft Nar en mach dan wesen niet,
Dan diem' hem selfs aendoet om dit of dat verdriet.
Neen vrolijck leef ick, ick neem aen de Wijn om drincken,
En bidde die Natuur my jaerlijcks meer te schincken.
Ick klee my teghen 'tkoud', en warme my by 'tvier,
En dencke dit ist al, wy hebbent doch al hier.
Wat schroomt hem doch die Vreck te eten goede spyse?
Ick grypet voor hem aen, en segh 'tis soo mijn wyse.
De malle Giergaert houdt zijn ghelt in zijn Kantoor,
Schroomt d'uytgheef, ick ghebruyckt, en heb mijn lust daer voor.
Ick slape na mijn lust, Natuur noyt Vrouw en misten,
Want dit is de manier van mijn Epicuristen.
Cleanthes.
Al 's Werelts oumloop staegh wijst datter Goden zijn,
't Werckt al in zijn Natuur, de Sonne met haer schijn,
De Wint, Vuyr, Locht en Aerd', Vee, Menschen woelen stedich,
Soo konnen oock de Goon int wercken niet zijn ledich.
'tIs wonder dat ghezeydt dit wert van Secten boos,
Dat de Goon met ons doen haer moeyen niet altoos.
Wy segghen doch goet rond dat Menschen gheen dinck uyten,
Dat zy in haren Raet voor heen soo niet en sluyten.
Men siet der Menschen loop, haer opkomst en haer val,
De Goon doen quaet en goet, de Goon die doen het al.
't Is waer dat zy nochtans ons deuchde oock beloonen,
En d'wijl men uyt Natuur de Deucht behoort te kroonen,
Soo prysen wy de Deucht, want Deucht is zalicheyt.
De Aerde, Wint en Vuyr ons al tot Deuchde leyt.
Deucht is goet in haer selfs, wy prysen 'tleven deuchd'lijck,
De Reghen doet ons Deucht, oock Maen en Sonne vreuchd'lijck:
Het Aerdtrijck doet ons deucht, en gheeft ons vreucht al 'tjaer,
De Dieren doen ons Deucht met Wolle, Vel en Hayr,
Goe. Menschen doen ons Deucht, met hulpzaem goede dinghen,
Natuure doet ons Deucht, begaeft ons zonderlinghen.
De Goden doen ons Deucht, daer al het goet uyt rijst.
d'Wijl dan 't gheschapen al, Deucht in zijn wercken prijst,
Soo segghen wy de Deucht ist hoochste goet door desen,
Soo smaden wy de Sect die aers ghesint mach wesen.
Wy haten niet so zeer als voor te gheven dat
De Goden niet en doen tot klene dinghen wat.
De oude Schryvers al, en Leeraers deser Landen
Hebben tot Goden-dienst ghepresen d'Offerhanden.
t'Athenen is Minerf soo langh Gods-dienst ghedaen,
| |
[Folio D3r]
| |
Op dat dees wijs Goddin zoud' dese Stadt voor-staen.
Te Delphos werdt Apoll' gheeert, Diaen t' Ephesen,
En elck Landt heeft zijn God om zijn weldaedt ghepresen.
't Is al om Goden gunst, voorstaen en schickingh sijn,
Dat hier in dese Stadt soo veel Altaren zijn.
Siet dan O Epicuur hoe groot dat is dijn dwale,
Sy strijdt teghen 'tgheloof der Ouders altemale.
Bekent dat niet Wellust, maer Deucht ist hoochste goet.
Want dees wellusten Leer tot alle boosheydt voet.
Wellust baert holvaerdy, oock hoerdery en stelen,
Gulsicheydt, overdaedt, en brassery by velen.
Dit volcht uyt uwe Leer, dit wortelt in veel quaet.
Want die zijn wellust volcht is maer een vuylen Vraet.
Niemant werdt zat van lust, ist goet die te volbringhen?
Soo noemt ghy 'thoochste quaet te zyn de beste dinghen.
Noyt Leer soo schad'lijck was voor Landt, Ghemeent en Heer,
Want zy leyt Wet en Zeen, Loon ende Straf ter neer.
Gheen Boghers konnen meer als wilde Dieren woelen,
Dan die haer lusten sot in alle boosheyt koelen.
Daer zietmen meest ghekijf, doodtslach en toren dol,
By sulcke die van Wijn staegh zijn ghesopen vol.
Wie zijn meer suypers dan die hare lust vol-voeren?
Wie vecht? slaet doot? wie loopt? en wie verkeert met Hoeren,
Dan die zijn lust voldoet, is droncken vanden Wijn.
Straetschenders, Dieven veel, zijns' alsse droncken zijn.
Men ziet dus dat de Leer tot volgh-lust der Nature.
Is oospronck van veel quaet, en aller boos heydts schuere.
Epicurus.
Cleanthes ghy zijt selfs die uwe Leer verschoont,
Selfs pryser achtmen niet die aar Luy feyl vertoont.
En als dit yet wat ghelt, soo ghelt dit segghen vastich,
Natuurlijck is de Mensch hem gheensins overlastich,
Natuere haet onmaet, onmaet Natuere krenckt,
Niemant en zoeckt 't gheen hy hem quaet te wesen denckt.
Natuurlijck vlietmen 'tVuyr, om niet daer in te branden,
Fenijn, Slangh, Wolf en Leeu, oock Beer en Draecke Tanden,
Natuere vliet al 'tgheen dat zy voor schade acht//
Waen-geert bedriecht Natuur, en onmaet haer verkracht.
Natuur lust niet tot quaet en schade van haer selven,
Sy lust na spijs noch dranck, tot Natuurs overwelven.
Natuur en lust gheen zieckt, ensieckt komt door onmaet:
In somma zy en soeckt gheensins haer eyghen quaet.
Natuurs lust is dan niet, ghekijf, dootsslach of tooren,
Want Wetten goet die doen voor 'tquaet haer straffe hooren,
| |
[Folio D3v]
| |
Natuur vliet straf en doodt, en tooren die onttstelt,
Gheschieter quaet, Natuur lijdt door onlust ghewelt.
Nochtans dijn yd'le mont komt myne Leer verdommen,
Als ofter alle quaet door Natuurs lust soud' kommen.
Dit wederspreeck ick hier, en zegh aldus daer by,
Datter gheen Leer soo quaet als der Stoycken zy:
Gheen Lere die meer streckt tot laster vande Goden,
Gheen Volck dat soo onnut het quaet soeckt uyt te roden.
Het eerst is blijcklijck waer uyt dynen eyghen mont;
Want so mijn Leere streckt tot grouwel en tot zond,
Soo zijn de Goon niet wijs, oft anders quadertieren,
d'Wijl zy mijn Leer met haer ghevolch alsoo bestieren,
Seghdy de Goon zijn goet, maer 'tis Naturen schult,
Natuere vliedt het quaet, s'is oock met goet vervult,
Hoe dat ghyt hebt, ghy drijft in desen quade saecken,
d'Wijl ghy seght dat de Goon doch alle dinghen maecken.
Die 'tquaet de Goon toeschrift, en lastert die haer niet?
Onnut is teghen Leer, ast al door haer gheschiedt.
Wie kan haer wil oft macht, en daden spreecken teghen,
Als niemant goet of quaet mach sonder haer beweghen?
Wat lastert ghy dan 'tquaet, en prijst soo zeer de Deught,
d' Wijl ghy haer wil of macht niet wederstaen en meucht?
Zijt dan vry onberoert, en wilt dijn Leer aenmercken,
Ick segh laet God int zijn, en wy int onse wercken,
Dat is, leeft na Natuur, ghy doet gheen quaet voor al.
Natuere wijst ons wat men doen oft laten sal.
Cleanthes.
Wat meent doch Epicuur hy heeft hem wel ghequeten?
Zijn Leere opgherecht, en d'onse neerghesmeten.
O neen! want deucht blyft deucht, en 'thoochste goedt altijdt,
Wellust tot ondeucht leyt, 'twelck teghen 'tgoede strijdt.
Maer dat Natuur is quaet, en lust die zy wil baren,
Dat heeftmen soo ghelooft wel over vele Iaren.
De Goden hebben zelfs so veel aen desen wroegh
Te temmen dat zy haer dickwils misgaen ghenoegh.
Den Tael-Godt dieftich is, den Strijdt-Godt heeft beslapen
't Smits Wijfs, Pallas en hy zijn veeltijdts in die Wapen,
Van Menschen-moorden lust staen zy dan vol ghekropt.
Men seght oock dat Iupijn Vulcanus heeft gheschopt
Ten Hemel uyt, deur dien hem torens boosheyt neychde,
En dat door torens ruymt hy Iuno daer me dreychde.
Terwijl dan toren dol beheerst de Goden groot,
Terwijl oock 'toverspel gheschiet deur lusten snoot,
Terwijl den Nectar hun van nuchterheyt beroofde,
| |
[Folio D4r]
| |
Soo is ons Natuurs lust oock voos soo ick gheloofde.
En dat de Goon wel zijn vol gramschap onghetemt,
Dit sietmen als yet quaets van ons werdt toeghestemt.
Maer dat ons tijdt om gaen van hier niet waer verloopen,
Exempels en bewijs brocht ick nu voort by hoopen.
Gelasius.
Ick ben verwondert dat wyse Luy soo dwars legghen,
En dats' altijdt malkaer so strydich wedersegghen.
't Schijnt dat de Werelt heel vol tweedracht en vol twist// is.
My dunckt dat 't Priesterschap vol kyvens en vol list// is.
Laest verhaeld' ich soo wat van het ghemeene peupel:
Maer wat isser van? daer is meer dan eene kreupel.
d' Gheestlijckheyt die ons leert, oft te leeren behoort,
Die gaet selfs behoorlijck in veel dinghen niet voort.
Wat beduydt doch al dit warren en disputeren?
Soumen ons 'tgoede niet zonder twist konnen leeren?
Doch ick sie wel hoe't is, de Priesters dencken, dat
Haer t'hoochte woort toekomst in yder Dorp en Stadt:
d'Wijl zy dienen die Goon, die alle dingh bestueren,
Des mach niemant by haer van ampts weghen ghedueren.
Want hun hand'lingh is Godlijck ende zeer ontsien,
Sy willen Godsdienst doen, maer de Menschen ghebien.
't Kerck-voochden is haer kleen, want sy moghen met eeren
't Volck wel na haren sin onderwysen end' leeren:
Maer dit ist dat haer schort, dat in sulcken ghebouw
De Kerck-muer haer ghebiedt te nauw bepalen souw.
Daerom prijs ick haer dit, naemlijck dat zy begheeren
Te voeren heerschappy over Vorsten en Heeren.
End' om dat die soo zeer roemen van Mars hen Vaer
Door zijn kracht van leven en wapenen strijdtbaer,
Soo weten zy die haest al weder te verbloden
Met haren schoonen schijn, en praten vande Goden,
In welcker ghemeenschap dat zy ghestadich zijn,
End' hoe zy beweghen den opper-Godt Iupijn,
End' hoe hy haer verleent sulcken macht en vermoghen,
Dat sy comen terstont nae zijn blixem ghevloghen,
Den welcken sy seer fel met Priesterlijck bedrijf
Aenvaten, en het grau stracx werpen op het lijf.
En isser yemant die daer voor niet wil verschricken,
Op dien en doen sy niet dan donderen en blicken,
En dreyghen met gramschap haer pylen vol van vier
Op die te schieten af, nae de oude manier,
Ghelijck ick oude luy wel heb hooren vertellen,
Hoe sy verdoemen 'tVolck, en wysen 't nae der Hellen.
| |
[Folio D4v]
| |
Maer ick ben aers van sin, en daer toe al te loos;
Want ick acht haren Blick ofte Ban niet altoos,
Ghelijcker nu veel zijn die al de Priesters krachten
Soo kleen als een boom-stroo, ja noch veel minder achten.
Doch al te kleen is quaet, dewijl men op dien voet
De quade luy vervaert, en leertse werden goedt,
Anders doense veel dat soo veel heeft te beduyen,
Als een Ey op een Kord'waghen te loopen kruyen.
Alsoo ick korts heb veel spitsinnicheyt ghehoort,
Daer van men int ghemeen qualyck verstont een woort.
Tis meer dan tijt dat ick op hou, eer zy met toren
My schelden voor een geck, oft sotte mallen dooren.
Choor.
Daer is veel schil deur onverstant verkeert,
VVant elck die vvil dat hy het beste leert,
Die niet begheert een beter toe te staen,
Die vverdt verheert van zynen sotten vvaen,
Of menich dan hem stelt als Meester vvijs,
Den schijn en kan hem gheensins gheven prijs,
Hy glijt op't Ys, die denckt ick ben vry yet,
Sulck teder Rijs men licht af-rucken siet.
Noch dvvaeltmen vvel zijnde gheleert zeer vroet
In lusts ghequel, alsmen die quaet voldoet,
Doch lust is goedt, om te behaghen Godt,
Die opghevoet vverdt recht in zijn ghebodt.
Maer lust voldaen, deur qua Natuur ghebaert;
Is vanden quaen, en niet ons eyghen aert,
VVellust ghepaert met een Natuur vol zondt,
Vliet die bedaert, en bouvvt op goede grondt.
Ghelijckmen mist int volghen der vvellust,
d'Epicurist is nauvv hem zelfs bevvust,
Zijn gheeringh' blust hy even als een Svvijn,
Zoo ongherust, kan oock een Stoyck zijn.
| |
[Folio E1r]
| |
VVant als ons doen gheschiedt door Goden dvvanck,
So zy bevroen, elck houdt zijn leven lanck
Den ouden ganck der zond' en dolinghs pat,
Loopt yemant manck, Godt heeft zijn vvil ghehadt.
VVie kan tot deucht ons gheven goeden raet,
Als vander jeucht natuur is boos en quaet?
Alsmen onmaet niet soude konnen vlien,
Zoot qualijck gaet, Gods vville moet gheschien.
Dvvalingh is hier, als men seght, elck die leeft
Na Gods bestier, so hy't int herte gheeft.
Niemant en sneeft teghen Gods vvil dan niet,
VVantmen aenkleeft, Gods vvil in als ghechiet.
Zo elcke Seckt heeft quade Leeringh in,
Die rou vervveckt in menichs hert en sin,
Des niet te min een goe Leer gaet gheen mis,
Die haer ghevvin goet deur Gods goetheyt is.
|
|