Uyt-spanningen

83
AandagtenGa naar margenoot+
Over de Ellenden van Gods volk in Piedmont, in de Jaren 1655, en 1663.

Inleyding tot den Treur-sang: Op den trant van Daphne.Ga naar margenoot+

I.

II.

III.

IV.

V.

VI.

VII.

Aandagten over de ellenden van Gods volk in Piedmont. Treurzang (teksten 83, 84, 85) die betrekking heeft op de vervolgingen die de Waldenzen in de valleien van Piemont hebben ondergaan in de jaren vijftig en zestig van de zeventiende eeuw.

De Waldenzen leefden in de Franse en de Italiaanse Alpen. Deze christenen kenmerkten zich door een eenvoudige, door de bijbel geïnspireerde godsvrucht. Zij onttrokken zich aan de rooms-katholieke hiërarchie en het pauselijk gezag. Daarom werden zij in de loop der eeuwen vele malen door roomse machthebbers vervolgd.

Rond 1530 hadden de Waldenzen hun kerkelijke leven ingericht naar het voorbeeld van de Geneefse reformatie. Zij hadden een eigen gereformeerde geloofsbelijdenis opgesteld. Het is begrijpelijk dat de gereformeerden in de Nederlanden zich het lot van hun geloofsgenoten aantrokken. Door verschillende publikaties werd het Nederlandse publiek in de zeventiende eeuw op de hoogte gebracht van de ontwikkelingen rondom de Waldenzen. Zo verzorgde de Dordrechtse predikant Balthasar Lydius in 1624 een driedelige vertaling van de door J.P. Perrin geschreven Histoire des Vaudois et des Albigeois.

Voor de hier volgende teksten van L. is in het bijzonder van belang het pamflet Wreede vervolginge en schrickelijcke MOORDT aende VAUDOISEN, in Piedmont geschiet in 't Jaer 1655 (Knuttel, pamfl. 7622). Vergelijking tussen dit pamflet en L.'s tekst maakt duidelijk, dat L. zich in de beschrijving van de gruwelijkheden (tekst 84) heeft laten leiden door de tekst van dit pamflet. Ook vinden we elementen verwerkt uit het Waerachtigh en grondigh verhael, van 't gene in 't laetste ende schrickelick Bloet-badt des jaers 1655 voorgevallen ende begaen is, opgenomen in Historie der martelaren, Dordrecht, 1659.

In 1655 richtten de gelovigen in Piemont een verzoekschrift tot de Staten-Generaal. De Staten reageerden hierop door een brief te zenden aan de hertog van Savoye, de landsheer, waarin tevergeefs op beëindiging van de vervolgingen werd aangedrongen. Het gevolg was wel dat er morele en financiële steun aan de Waldenzen werd gegeven. Ook in Utrecht trok men zich het lot van de Waldenzen aan. In 1662 bepleitten L. en zijn vriend Essenius bij de Gedeputeerde Staten een ondersteuningsactie ten bate van de inwoners van Piemont. L. en zijn medepredikant Van den Bogaert spraken over de vervolgde Waldenzen op de kansel en men zamelde meer dan zevenduizend gulden in. Bij het einde van de actie stelde L. in 1666 (Van den Bogaert was inmiddels overleden) een overzicht en verantwoording op: Ontfang-Schrift van de Leeraren, en afgesondenen der Gemeynten, in de Valleyen van Piedmont (...) (Knuttel, pamfl. 9236). Daarin verhaalde hij ook een en ander over de ellendige toestand van de gereformeerden in Piemont. Tussen de teksten 83, 84 en 85 is een sterke samenhang, zoals ook uit de titels blijkt.

Tekst 83 vormt de inleiding tot de eigenlijke treurzang (tekst 84), waarin de dichter gedetailleerd de brand- en moordpartijen beschrijft die de Waldenzen te verduren hebben. Het derde gedicht (tekst 85) is een slotzang waarin de dichter God bidt om recht voor de vervolgden, straf over de onderdrukkers en om verlossing van Sion. De gedichten geven blijk van L.'s grote persoonlijke bewogenheid over het lot van de Waldenzen.

Inleyding tot den Treur-sang. In de inleiding van dit gedicht vermeldt L., dat in Piemont de waarheid van het evangelie altijd krachtig is beleden, zelfs in de Middeleeuwen tegen de leer van Rome in. Het appèl dat de godsvrucht van de eenvoudige belijders op het geweten van de pausgezinden deed, is de oorzaak van de felle vervolging.

In de eerste strofe wordt aan het ‘Alpisch’ gebergte de vraag gesteld waarom er in die omgeving niets anders dan treurgezangen te horen zijn. De overige strofen vormen het antwoord: vanwege de gruwelijke vervolgingen die er plaatsvinden.

Lit.: Bronsveld, 65-69; Proost, 93-94; Van Es, 354; Trimp (1) 44, 45, 122; Trimp (3) 168, 203; Graafland (2), 115.