49
De lenghte van het voorhuys, twintigh ellen, ende de breette elf ellen; ende het was met 93 trappen, [by] dewelcke men daer in opgingh: Oock warender pilaren aen de posten, een van dese, ende een van gene zijde.
|
-
*
- Gelijck Godt in ’t begin deses boecks den Propheet Ezechiel met een voortreflick gesicht in sijn ampt heeft ingestelt, alsoo heeft het hem belieft alle sijne prophetien ende gesichten, insonderheyt de naest-voorgaende van de lichamelicke verlossinge uyt Babel, ende van andere vyanden, ende de geestelicke door den Messiam, met alle aenklevende beloofde zegeningen, hier in de negen volgende Capittelen als te sluyten ende te verzegelen met een seer groot, ende uytnemende heerlick gesichte, zijnde vol van geestelicke verborgentheden, ende gericht tot vertroostinge sijner Kercke, in eenen seer kommerlicken tijt, als Godts volck nu al eenen geruymen tijt uyt Canaan was wech gevoert geweest, Ezechiel met Iuda in Babel gevangen, (gelijck d’Apostel Iohannes in Pathmos gebannen, die in sijne Openbaringe, door ingevinge des selven Geests, vele gelijcke dingen geschreven heeft) Ierusalem, de Tempel, ende het Koninckrijck van Iuda verstoort, sulcks dat het menschelick met den volcke Godts teenemael scheen uyt ende gedaen te zijn. Waer tegen Godt hier seer levendigh afbeelt ende voorseyt eene gewisse ende seer volmaeckte herstellinge van sijn huys, stadt, volck, ende lant, (dat is, sijne algemeyne Kercke in den Nieuwen Testamente, uyt Ioden ende Heydenen) den geestelicken Godtsdienst, mitsgaders de Christelicke gemeynschap ende onbegrijplicke gelucksaligheyt der strijdende, ende principalick der triumpheerende Kercke, met den overvloet harer geestelicke gaven ende zegeningen, onder haren Hoogepriester, Koningh, Vorst, Hooft ende Heere Iesu Christo. Ende sulcks alles onder figuren, ende met manieren van spreken, die genomen zijn van den staet ende stijl des Ouden Testaments, als oock by andere Propheten gebruycklick, doch nergens soo uytvoerlick als hier. Sulcks dat de herstellinge van Iuda, Ierusalem, ende den Tempel, die ten tijde van Zerubbabel, Ezra ende Nehemia geschiet is, niet meer als eene kleyne schaduwe is van dit volkomen genadenwerck des Messiae, dat hier den Propheet is geopenbaert. Ende mach derhalven dit gesichte neffens de gesichten van Daniel, met reden een Apocalypsis des Ouden Testaments genaemt worden: ende moet oock wel met Christelicke nedrigheyt ende eerbiedigheyt ondersocht, ende met andere Schrifturen des Ouden ende Nieuwen Testaments, als oock met den aert ende nature des geestelicken Koninckrijcks Iesu Christi vergeleken worden, maer niet roeckelooslick ende vermetelick in alle particuliere omstandigheden op dit ende dat gepast sonder aenleydinge der Heylige Schrifture. Want wanneer de substantie ende het principael oogemerck al bekent mach zijn, soo salder evenwel noch al veel verborgens blijven, dat ons sal doen gedencken aen de woorden des Apostels, 1.Corinth. 13.9, 10, 12. met de verklaringen, die hier by gevoeght zijn, en worden niet verworpen andere schriftmatige uytleggingen die daer op souden mogen gepast worden.
-
1
- Met den Koningh Iojachin. siet bov. 1. vers 2. ende 24. vers 1. ende 33.21.
-
2
- Hebr. het hooft des jaers, dat de Ioden houden voor het begin des burgerlicken jaers. Andere verstaen’t van ’t kerckelicke jaer.
-
3
- Verstaet, d’eerste maent.
-
4
- Ierusalem. Siet bov. 33.21. ende 24. versen 1, 2. met d’aent. aldaer.
-
5
- Siet boven 2.3. ende 24.2. met de aent. Hebr. in het been, ofte, in de kracht dies daeghs.
-
6
- Siet bov. 1. op vers 3.
-
7
- T.w. in ’t lant Israëls: Verstaet, in een gesichte, als volght.
-
8
- Siet bov. 1. op vers 1. ende 8. op vers 3.
-
10
- Vergelijckt Apoc. 21.10. Siet van ’t Hebreeusch woort bov. 37.1.
-
11
- ’t Is aenmercklick dat noch bergh, noch stadt, soo hier, als in ’t volgende, genoemt wort, maer alleen door het woordeken als, bedecktelick, als met den vinger, op Zion ofte Moria, ende Ierusalem gewesen: ’t welck dienen konde om onse gedachten te meer van ’t aerdsche Zion ende Ierusalem af te trecken, ende te leyden tot het hemelsche ende geestelicke, T.w. Godts Kercke, onser aller moeder, Galat. 4.26. welcker naem sal zijn, De HEERE is aldaer, onder 48.35. Tot gelijcken eynde konde strecken het onderscheyt datter is tusschen dit gantsche gebouw, ende den voorgaenden tempel van Salomo, ende den anderen, die na de wederkomste uyt Babel gebouwt is. Daerom oock nergens in Ezra, Nehemia, Haggeus, ende Zacharias gevonden wort, dat men in de weder-opbouwinge des tempels ofte der stadt sich soude hebben gereguleert na dit verborgen gesichte, het welcke selfs verscheydene Ioodsche Rabbijnen moeten bekennen te sien op den tijt des Messiae.
-
12
- Ezechiel staende in het Noorden, (daer de tempel geweest was. Siet Psalm 48. op vers 3.) sagh eene stadt voor sich in het Zuyden.
-
13
- Ofte, hadde doen ingaen, ingebracht hadde.
-
14
- Men kan hier door, met de meeste Uytleggers verstaen den Heere Christum, als den oppersten Stichter sijnes huyses, die hier niet verschijnt in schricklicke Majesteyt, als een Richter, maer lieflick als een Bouwmeester: of immers, eenen Engel, dien ’t den Sone Godts gelieft heeft daer toe te gebruycken. Vergel. bov. 1.26. ende 9.2. ende 10.2. Zach. 6. vers 12, etc. ende Apoc. 11. vers 1. item onder 43.6. alwaer ’t schijnt dat dese Man onderscheyden wort van den Heere, sprekende uyt den Tempel.
-
15
- Of, stael, zijnde schoon ende net, hardt ende duersaem. Vergel. Apoc. 1.15. item bov. 1.7. ende wijders Psalm 45.3. ende 102. versen 27, 28. doch hier niet als een brandende Hasmal, boven 1.4, 27.
-
16
- Als hebbende het beleyt ende de bedieninge van dit geestlick gebouw.
-
17
- Als een lantmeter, want men doe met snoeren of koorden het lant plach af te meten ende te deylen. siet ond. 47.3, 13. met d’aenteeck. ende vergel. Apocal. 21.15. Zach. 2.1. wort het genoemt, een meetsnoer.
-
18
- Als een Bouwmeester, om dit nieuwe gebouw pertinentelick af te meten, dat men te dier tijt veel met rieten (zijnde daer toe seer bequaem) gewoon was te doen, waer voor wy het woort meetroede, souden konnen gebruycken. siet Apocal. 11.1. Alsoo moet Godts Huys na sijnen raet ende woort gesticht ende gericht worden, als na de eenige regelmate, ende het souvereyn richtsnoer aller stichtinge: hier op siet de maniere van spreken Ies. 28.10. Gal. 6.16. Phil. 3. vers 16. ende daer van worden de boecken der H. Schrifture Canonijck genoemt. Vergel. Exod. 25.9, 40. Actor. 7.44. Hebr. 8.5. Voorts kan men, aengaende de gantsche metinge deses geestelicken gebouws, vergelijcken Ephes. 3. versen 17, 18, 19.
-
19
- Als Heere des huyses, ende erfgenaem van alles, openende ende sluytende: ofte immers, als last van dien hebbende. Siet Ioan. 10.2, 3. Hebr. 1.2. ende 3.3, 6. Apoc. 3.7. Anders, by de poorte, ofte, in eene poorte.
-
20
- Siet boven 2. op vers 1.
-
21
- D. lett met sonderlingen aendacht op alles wat ghy siet ende hoort, op dat ghy ’t den volcke Godes getrouwelick meught voordragen, als volght. Vergelijckt Matth. 10.27. Luce 12.3. Act. 20.20, 27. 1.Cor. 11. vers 23. etc. ende wijders in ’t gemeyn, 1.Corinth. 12.7. alsoo onder 43.10, 11.
-
22
- In het vierkant omcingelende de geheele plaetse van al dit gebouw. Vergelijckt Iesai. 26.1. Zachar. 2.4, 5. Siet van den omgangh deses muers, onder cap. 42. versen 15, 16, 17, 18, 19, 20.
-
23
- Hebr. rontom, rontom, ende soo in het volgende.
-
24
- De mate van elcke elle, was eene gemeyne elle ende een hant breet, soo dat het meet-riet was van ses gemeyne ellen, ende ses hant breeten.
-
25
- Gereeckent op de breette van vier t’samengevoeghde vingeren, ofte drie duymen.
-
26
- Dat is, de dickte van desen muer.
-
27
- De leeghte deses buyten-muers nemen sommige als eene afbeeldinge, ten eersten van Christi uyterste vernederinge, van dewelcke hy is voort gegaen ende gewassen, tot dat hy, het werck onser verlossinge volbracht hebbende, is verhooght ende in gegaen in het heylige der heyligen. Siet Ioan. 3.30. Philip. 2.7. etc. Hebr. 9.11, 12, 24. Ten tweeden, van den eersten aenvangh, ende alsoo het volgende van den voortgangh ende wasdom des Christendoms, ende verscheydene maten der gaven aller leden Christi, in desen leven, tot dat hyse voere met hem in de hemelsche plaetsen, die hy haer bereyt heeft. Siet Luce 17. vers 5. Rom. 1.17. 1.Corinth. 13.9, 10, 12. Ephes. 4.12, 13, 14, 16. Apoc. 22. vers 11.
-
28
- Verstaet de eerste poorte.
-
29
- Hebr. welcker aengesichte [was] des weeghs, etc.
-
30
- Hoe vele die geweest mogen zijn, en wort hier niet vermelt, als wel van d’andere in het volgende geschiet.
-
31
- Hebr. het kamerken, D. elck een der kamerkens, ofte, cellekens, die aen beyde zijden in ’t Noorden ende Zuyden, tusschen de eerste ende tweede poorte tegen malkanderen over waren, tot eenigh verblijf van de poort ende dorpelwachters, ende de gene die van buyten in quamen. Het welcke eenige houden voor eene afbeeldinge van de aenkomste, ingangh, inschrijvinge ende opneminge der leden Christi in sijn huys, ofte (om soo te spreken) onder zijn dack, hoede ende bescherminge op aerden, ende daer na in de hemelsche woonsteden. Siet Psalm 22.31. ende 87.4, 5, 6. Iesa. 54.3. etc. ende 60.4. etc. Matth. 25.10. Luce 16.9. Actor. 2.41, 42. etc.
-
32
- D. de plaetse ofte het ruym, spatie, tusschen de kamerkens.
-
33
- D. beyde dorpelen (als sommige) gelijck vers 6.
-
34
- Ofte, portael, ende soo in ’t volgende, als sommige dit nemen.
-
35
- Anders, ende als hy gemeten hadde, etc. ende dan vers 9. soo mat hy, etc.
-
36
- Ofte, invvendigh, invvaert.
-
37
- T.w. der poorte, ofte, sijne, te weten, des voorhuyses ofte portaels.
-
38
- Anders, te weten, het voorhuys der poorte van binnen.
-
39
- Hebr. drie van hier ende drie van hier, Dat is, van daer, waer van de sin is, na den aert der Hebreeuscher sprake, sulcks als in den text staet: ende soo in het volgende.
-
41
- Hebr. voor het aengesichte.
-
42
- Anders, van het dack der kamerkens af tot haer (der poorten) dack toe.
-
43
- D. hy mat, als vele dit hier verstaen, alsoo het gebouw al gemaeckt of gereedt was. siet bov. vers 5.
-
44
- De voorhoven des Heeren, daer in Godts volck sich plach te onthouden, (dieder verscheydene geweest zijn voor desen Tempel, als in ’t volgende verhaelt wort,) houden eenige, als eene afbeeldinge van de uytbreydinge der Kercke des Nieuwen Testaments in vele particuliere Kercken door de gantsche werelt vergadert, doch alle gehoorende tot het lichaem der algemeyne Kercke, ende gemeynschap hebbende aen den Heere Christo ende sijne weldaden, door den Tempel afgebeelt. Siet Psal. 65.5. ende 84. vers 3. ende 87.4, 5, 6. ende 100. vers 4, etc. Iesai. 54.2, 3, etc. ende 60. vers 4, etc. ende 62.9.
-
45
- Hebr. aengesichte: ende soo in ’t volgende.
-
46
- Ofte, daer men aen komt.
-
47
- Of, [namelick tot aen] de binnen-poorte.
-
48
- Verst. met glas, ofte, erge, naeuwe, (als ofse gesloten waren) doch alsoo, datse innewaert schoon licht gaven, (vergel. 1.Reg. 6. op vers 4.) afbeeldende het ware licht, dat de Heere Christus in sijne Kercke soude inbrengen door sijn Woort ende Geest. Siet Iesai. 42. versen 6, 7. ende 49.6. ende 60. versen 19, 20. Ioan. 1. versen 7, 8. ende 8.12. Apoc. 21.23, 24. etc.
-
49
- And. galerijen, bogen.
-
50
- And. [aen] de vensteren nu, etc. ende aen de posten vvaren palmboomen.
-
51
- Afbeeldende den geestlick-cierlicken, altoos groenenden, vruchtbaren, ende onverwinnelicken staet der Kercke. Siet Psal. 92.13. Cant. 7. versen 7, 8. Apoc. 7.9.
-
52
- Dat sommige noemen, het voorhof der vrouvven.
-
53
-
In mijns vaders huys zijn vele vvooningen, seyt de Heere Christus, Ioan. 14. vers 2. ende op aerden beschickt hy den sijnen plaetse, ende berginge tegen onweder, regen, ende der sonnen hitte, D. bestandigen troost in allen kruyce. Siet Ies. 4.5, 6. ende 32. vers 2. etc.
-
54
- Ofte, langhs de poorten henen.
-
55
- Ofte, leege. And. tegen over de lenghte van de poorten; [daer was] het leege plaveysel. Dit verstaen sommige alsoo, dat dit plaveysel in ’t midden verheven ende hoogh opgaende was, ende de zijden leegh afgaende, om alle onreynigheyt bequaemlick af te spoelen.
-
57
- Hebr. voor ’t aengesichte, ofte, (als sommige) tot aen het aengesichte, D. tot aen het voorste des binnensten voorhofs.
-
58
- Hebr. welcker aengesichte was, etc. alsoo vers 22.
-
59
- Hebr. vvas, T.w. elck een van dien.
-
60
- Hebr. vijf ende tvvintigh in de elle.
-
61
- Hebr. sy gingen, of, sy souden opgaen: D. men gingh op, als elders dickwils. Vergel. onder versen 38, 41, 42.
-
62
- Hebr. voor ’t aengesichte van dien. alsoo vers 26.
-
63
- D. gelijck de voorseyde andere maten waren.
-
64
- Gelijck d’andere vensteren waren.
-
65
- Verst. het tweede, of middelste voorhof, tot onderscheyt van ’t binnenste, of derde, vers 44.
-
66
- D. gelijck d’andere waren: als boven ende in’t volgende.
-
67
- Sommige versetten dese woorden, ende lesen vijftigh, voor, vijf ellen, aldus: De lenghte was vijftigh ellen, ende de breette vijf ende twintigh ellen, uyt vergelijckinge van versen 21, 25, 33, 36.
-
68
- Hebr. kamer, deure, D. elck eene.
-
69
- Hebr. wiesschen, spoelden sy, of, souden sy wasschen. Vergel. boven vers 22. ende siet Exod. 29. vers 17. Lev. 1.9, 13. ende 8. versen 11, 21. ende 9. vers 14. afbeeldende den H. Doop, mitsgaders de geestelicke reyninge ende suyveringe, diese dagelicks alle van nooden hebben, die Godt welbehaeghlick sullen dienen, waer van dickwils in de Schrifture gesproken wort. siet Act. 22. vers 16. 1.Cor. 6. vers 11. 2.Tim. 2. vers 21. Titum 3.5. Hebr. 10. versen 22, 23. Iacob. 4.8. etc.
-
70
- Siet Gen. 8.20. Lev. 6.9. met d’aenteeck. Verstaet hier het vleesch, dat geoffert soude worden.
-
71
- D. het vee, dat tot dese offerhanden gebruyckt wert.
-
72
- Hebr. sonde. item, schult: als in ’t volgende dickwils. siet Lev. 4. op vers 3. Door dit slachten, ende voorts door de offerhanden, aengemerckt in ’t gemeyn, wierd afgebeelt, ten eersten, het eenigh slacht ende welrieckende soen-offer onses Hoogepriesters Iesu Christi, in den H. Euangelio voorgedragen, ende door de H. Sacramenten, specialick het heyligh Avontmael, beteeckent ende verzegelt. Ten tweeden, het werck des H. Kerckendiensts, waer door de menschen geestelick Gode als geslacht ende bereyt worden tot een aengenaem offer. Ten derden, de geestlicke slachtinge, doodinge ende kruycinge van ons selven, D. den ouden mensche, ende de danckbaerheyt der geloovigen, die sy selfs, als geestlicke Priesters, ja een Konincklick Priesterdom, haren Salighmaker schuldigh zijn, ende op-offeren. siet Psalm 40.7, 8, 9. Iesa. 53. versen 7, 10. 1.Corint. 11.24, 25. Gal. 3.1. Hebr. 10. versen 1, 4, 5. etc. Voorts Ies. 66.20. Mal. 1. vers 11. ende 3.3, 4. Rom. 6.6. ende 12. vers 1. ende 15.15, 16. Phil. 2.17. Col. 3.5. Hebr. 13.15, 16, etc. 1.Petr. 2.9. Apoc. 1. vers 6.
-
73
- Hebr. schouder: dat oock voor zyde genomen wort. alsoo in ’t volgende.
-
75
- Vergelijckt boven versen 22, 38.
-
76
- Vergelijckt boven versen 22, 38, 41.
-
77
- Vergel. Psal. 68. vers 14. met de aent. And. haken, T.w. om de beesten daer aen op te hangen, de huydt af te trecken, om voorts in stucken te houwen, etc.
-
79
- De Leviten, die gestelt waren om Godt in sijn huys met singen ende spelen te loven. Siet 1.Chron. 6.31. ende 16.4. ende 23.5, 30, 31. Door dese ende andere diensten, die in ’t volgende, in de beschrijvinge van dit nieuw huys des Heeren, vermelt worden, wierden afgebeelt de verscheydene bedieningen, die in de Kercke des Nieuwen Testaments souden zijn, als oock in ’t gemeyn verscheydene oeffeningen der Godtsaligheyt, by de lidtmaten der Kercke, die hare voorgangers ende herders souden assisteeren, ende gehoorsaemlick navolgen. siet Rom. 12.6, 7, 8. 1.Corint. 12.5, etc. Ephes. 4.11, 12. ende 5.19. 1.Tim. cap. 3. Tit. capp. 1. 2. Hebr. 13.7, 17. etc.
-
80
- Verstaet het alderbinnenste ofte derde voorhof, dat aen het voorhuys deses tempels was.
-
82
- Anders, een andere [rijge van kameren] etc.
-
83
- Hebr. het aengesichte des weeghs, etc.
-
84
- D. kameren, elcke deser kameren, als eenige dit verstaen: alsoo in ’t volgende vers Vergelijckt onder 42.1, 4, 5.
-
85
- Hebr. aengesichte: alsoo in het volgende vers.
-
86
- D. den dienst van Godts huys. Vergel. Levit. 8. op vers 35. Num. 3. op vers 7. onder 44.8, 14, 15. Sommige verstaen hier, ende in ’t volgende vers, uyt vergelijckinge van ond. 44.10, 14. de Leviten, gereeckent onder de Priesteren ofte der selver naem, om datse den Priesteren gegeven ende by gevoeght waren tot haer behulp. siet Num. 3.6, 7, 8, 9, etc. ende 18.2, 3, 4. 1.Chron. 23.27, 28. ofte, Priesters genoemt, (als oock 2.Reg. 23.9.) om datse te voren Priesters geweest waren, maer gedegradeert, als van eenige geseyt wort, onder 44.12, 13, 14. Het schijnt altoos klaer te zijn, dat hier onderscheyt gemaeckt wort tusschen de wacht des huyses, ende de wacht des altaers, als in ’t volgende vers te sien is, gelijck onder 44.14, 15. tusschen de wacht des huyses, ende des heylighdoms.
-
87
- D. de bedieninge des brand-offers altaers: waer door sommige (als in het voorgaende vers) verstaen den dienst der Leviten, dien sy den Priesteren in ’t offeren moesten doen by den brand-offer altaer. Doch de aendachtige leser kan vergelijcken onder 44. vers 15.
-
88
- Siet van dese breeder ond. 44.15.
-
89
- Dit naderen ende genaken tot den HEERE (waer van oock in het volgende dickwils vermelt wort) was eene afbeeldinge van de naderinge Iesu Christi onses Middelaers, tot den Vader voor ons, ende voorts van de voorbiddingen der herderen voor hare kudde, ende aller geloovigen (als geestelicke Priesteren) in ’t gemeyn, met hare gebeden ende Godtsdiensten, in Christi name. Siet Ierem. 30. op vers 21. Rom. 1.9, 10. Ephes. 1.16, 17. Coloss. 4.12. Hebr. 10.19, 22, etc. ende 13.17.
-
91
- Hebr. voor ’t aengesichte.
-
92
- D. den tempel, alsoo in ’t volgende. Siet cap. 41. vers 1.
-
93
- Sonder te melden, hoe veel, als boven vers 6.
|