| |
| |
| |
Onder d’aensprake tot de bergen Israels, propheteert Godt, dat hy in grooten yver wrake sal doen aen de vyanden sijner Kercke, die haer bespott, verdruckt ende verwoest hebben, vers 1, etc. ende dat hy haer heerlick sal herstellen, vermenighvuldigen, ende zegenen, 9. verklaert dat hyse om harer sonden wille ter eeren sijns H. naems hebbe moeten straffen ende tuchtigen, 16. maer dat hyse om sijns naems wille uyt louter genade wederom grootlicks sal begenadigen, reynigen, door sijnen H. Geest heyligen, ende met allerleije zegeningen vervullen ende eeuwighlick saligen, 21. etc.
| |
1
ENde ghy, menschen kint, propheteert 1 tot de a bergen Israëls: ende seght; Ghy bergen Israëls, hooret des HEEREN woort.
| |
2
Alsoo seyt de Heere HEERE; Om dat de 2 vyant van u seyt, 3 Heah! selfs de 4 eeuwige hooghten zijn ons ten b erve geworden!
| |
3
Daerom propheteert ende seght; Soo seyt de Heere HEERE; Daerom om dat men 5 u van rontomme verwoest ende 6 opgeslockt heeft, 7 op dat ghy voor ’t 8 overblijfsel der Heydenen ten erve soudet zijn, ende ghy 9 gebracht zijt op de 10 klapachtige lippe, ende [in] opsprake des volcks:
| |
4
Daerom, ghy bergen Israëls, hooret het woort des Heeren HEEREN: Soo seyt de Heere HEERE tot de bergen, ende tot de heuvelen, tot de stroomen, ende tot de dalen, tot de verwoeste eensame plaetsen, ende tot de verlatene steden, die tot eenen roof ende tot eenen spot geworden zijn voor het overblijfsel der Heydenen, die rontomme zijn:
| |
5
Daerom, soo seyt de Heere HEERE; 11 Soo ick niet 12 in het vyer mijns yvers gesproken hebbe tegen het overblijfsel der Heydenen, ende tegen het gantsche Edom: die 13 mijn lant 14 haer selven ten erve gegeven hebben, met blijtschap des gantschen herten, met 15 begeerige plunderinge, op dat de 16 landerije van 17 dien ten roove soude zijn!
| |
6
Daerom propheteert van den lande Israëls: ende seght tot de bergen, ende tot de heuvelen, tot de stroomen ende tot de dalen, Soo seyt de Heere HEERE; Siet ick hebbe in mijnen yver ende in mijne grimmigheyt gesproken: om dat ghy den c 18 smaet der Heydenen gedragen hebt:
| |
7
Daerom, soo seyt de Heere HEERE; Ick hebbe 19 mijne hant opgeheven: Soo niet de Heydenen, die rontom u zijn, selfs hare schande sullen dragen!]
| |
8
Maer ghy, ô bergen Israëls, ghy sult [weder] 20 uwe tacken geven, ende uwe vrucht voor mijn volck Israëls dragen: want 21 sy naderen te komen.
| |
9
Want siet ick ben by 22 u: ende ick sal u 23 aensien, ende ghy sult gebouwt ende bezaeyt worden. [kolom]
| |
10
Ende ick sal 24 menschen op u vermenighvuldigen, het 25 gantsche huys Israëls, [ja] dat geheel: ende de steden sullen bewoont, ende de eensame plaetsen bebouwt worden.
| |
11
Ia ick sal menschen ende beesten op u vermenighvuldigen, ende sy sullen vermenighvuldight worden ende vruchtbaer zijn: ende ick sal u doen bewoonen, als in uwe vorige tijden, ja ick 26 sal het beter maken als in uwe beginselen; ende ghy sult weten, dat ick de HEERE ben.
| |
12
Ende ick sal menschen op u doen wandelen, [namelick] mijn volck Israël, die sullen u erflick besitten; ende ghy sult hen ter erffenisse zijn: ende ghy en sultse 27 voortaen niet meer berooven.
| |
13
Soo seyt de Heere HEERE; Om datse tot u 28 seggen; Ghy zijt [een lant] dat menschen op eet: ende ghy zijt [een lant] dat 29 uwe volcken 30 berooft.
| |
14
Daerom, en sult ghy niet meer menschen op eten, ende uwe volcken niet meer 31 doen struyckelen: spreeckt de Heere HEERE.
| |
15
Ende ick sal maken dat men den 32 schimp der Heydenen niet meer over u en hoore, ende ghy en sult den smaet der natien niet meer dragen: ende ghy en sult uwe volcken niet meer doen struyckelen, spreeckt de Heere HEERE.
| |
16
Wijders geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:
| |
17
Menschen kint, het huys Israëls, als sy in haer lant woonden, doe verontreynighden sy dat selve, met haren 33 wegh ende met hare handelingen: haren wegh was voor mijn aengesichte als de onreynigheyt eener 34 afgesonderde [vrouwe].
| |
18
Daerom 35 goot ick mijne grimmigheyt over hen uyt, om des bloets wille dat sy 36 in den lande vergoten hadden: ende om hare 37 dreckgoden, [waer mede] sy dat verontreynight hadden.
| |
19
Ende ick verstroydese onder de Heydenen, ende sy wierden verspreyt in de landen: Ick oordeeldese na haren wegh ende na hare handelingen.
| |
20
Als sy nu tot de Heydenen quamen, daerhenen sy getogen waren, d ontheylighden sy 38 mijnen heyligen name: om dat men van hen seyde, Dese zijn ’t volck des HEEREN, ende zijn uyt 39 sijn lant uytgegaen.
| |
21
Maer ick 40 verschoonde [haer] om mijnen heyligen name, dien het huys Israëls ontheylighden onder de Heydenen, daer henen sy gekomen waren.
| |
22
Daerom seght tot den huyse Israëls; Soo seyt de Heere HEERE; Ick en doe het niet om uwent wille, ghy huys Israëls: maer om mijnen heyligen name, dien ghylieden ontheylight hebt onder de Heydenen, daer henen ghy gekomen zijt.
| |
23
Want ick sal mijnen grooten name 41 heyligen, die onder de Heydenen ontheylight is, dien ghy in ’t midden van hen ontheylight hebt: ende de Heydenen sullen weten, dat ick de HEERE ben, spreeckt de Heere HEERE, als ick aen u voor 42 hare oogen sal 43 geheylight zijn.
| |
24
Want ick sal 44 u uyt de Heydenen 45 halen, ende sal u uyt alle de landen vergaderen: ende ick sal u in u lant brengen. | |
| |
| |
25
Dan sal ick reyn 46 water op u sprengen, ende ghy sult reyn worden: van alle uwe 47 onreynigheden, ende van alle uwe dreckgoden sal ick u reynigen.
| |
26
Ende ick sal u een e 48 nieuw herte geven, ende sal eenen nieuwen f geest geven in het binnenste van u: ende ick sal het steenen herte uyt u vleesch wech nemen, ende sal u een vleeschen herte geven.
| |
27
Ende ick sal mijnen Geest geven in het binnenste van u: ende ick sal maken dat ghy in mijne insettingen sult wandelen, ende mijne rechten sult bewaren ende doen.
| |
28
Ende ghy sult woonen in het lant, dat ick uwen vaderen gegeven hebbe, ende ghy sult my tot een 49 volck zijn, ende ick sal u tot eenen 50 Godt zijn.
| |
29
Ende ick sal u verlossen van alle uwe onreynigheden: ende ick sal 51 roepen tot het koorn, ende sal dat vermenighvuldigen, ende ick en sal geenen g honger op u leggen.
| |
30
Ende ick sal de vrucht van ’t geboomte ende d’inkomste des velts vermenighvuldigen, op dat ghy de smaetheyt des hongers niet meer en ontfanget onder de Heydenen.
| |
31
Dan sult ghy h 52 gedencken aen uwe boose wegen, ende uwe handelingen die niet goet en waren: ende ghy sult eene i walginge van 53 u selven hebben over uwe ongerechtigheden, ende over uwe grouwelen.
| |
32
Ick en doe ’t niet om 5444[54] uwent wille, spreeckt de Heere HEERE; ’t zy u bekent: Schamet u ende wordet schaemroot van uwe wegen, ghy huys Israëls.
| |
33
Alsoo seyt de Heere HEERE; Ten dage als ick u reynigen sal, van alle uwe ongerechtigheden; dan sal ick de steden doen 55 bewoonen, ende de eensame plaetsen sullen bebouwt worden.
| |
34
Ende het verwoeste lant sal bebouwt worden: in plaetse dat het eene verwoestinge was, voor de oogen eens yederen dieder door gingh.
| |
35
Ende sy sullen seggen; Dit lant dat verwoest was, is geworden als een hof van k 56 Eden: ende de eensame, ende de verwoeste, ende verstoorde steden zijn vast [ende] bewoont.
| |
36
Dan sullen de Heydenen, die in de plaetsen rontom u sullen over gelaten zijn, weten, dat ick, de HEERE, de verstoorde plaetsen 57 bebouwe, [ende] het verwoeste beplante: l Ick, de HEERE, hebbe het gesproken ende sal het doen.
| |
37
Alsoo seyt de Heere HEERE; Daer en boven sal ick hierom van den huyse Israëls 58 versocht worden, dat ick het hen doe: ick salse vermenighvuldigen 59 van menschen, als schapen.
| |
38
Gelijck de geheylighde 60 schapen, gelijck de schapen van Ierusalem op hare gesette hooghtijden: alsoo sullen de eensame steden vol zijn van menschen-kudden: Ende sy sullen weten dat ick de HEERE ben.
|
-
1
- Als boven 6.2. Godt spreeckt de bergen, D. het berghachtigh lant (als vers 6.) Israëls, aen, tot onderwijs der menschen (om welcker sonden wille sy woest lagen ende bespott wierden) ende om te toonen, dat de godtloose beschimpingen sijns lants ende volcks hemselven raeckten. Vergel. Ioël 2.18. ende siet wijders van sulcke aenspraken, bov. 14. op vers 17.
-
3
- Siet Iob 39. op vers 28. ende Psalm 35. op vers 21. ende vergel. bov. 25.3. ende 26. vers 2.
-
4
- Hebr. hooghten der eeuwigheyt, D. oude vermaerde bergen, item, vaste, durige, etc. Vergel. Deuter. c. 33. vers 15. Habak. 3.6. met de aent. Men soude dit anders oock konnen duyden op den bergh Zion ende Moria, daer Davids slot ende de tempel geweest waren. Vergel. Psalm 78.69. ende boven 35.10. Aldus soude dit een godtloose roem zijn over Godt ende de verstooringe sijns heylighdoms, genoemt Godts eeuwige woonstede, als zijnde nu in der vyanden macht ende besit vervallen. In’t volgende, zijn. Hebr. is. verstaet elck eene der selver hooghten.
-
5
- Ghy bergen Israëls, omcingelt met Ammoniten, Moabiten, Edomiten, Philistijnen, Tyriers, Zidoniers, Syriers, etc.
-
7
- Ofte, soo dat ghy geworden zijt, etc.
-
8
- Den anderen, de reste, die van de gemeyne verwoestingen overigh zijn, ofte souden mogen over blijven: alsoo versen 4, 5. Vergel. oock vers 36.
-
10
- Hebr. lippe der tonge. D. als of men seyde, tonghachtige lippe. D. klapachtige, kakelachtige lippe: sulck dat een yeder den mont van u vol heeft, ende spottelick van u spreeckt, byspreucken van u maeckt.
-
11
- Siet bov. 34.8. met d’aenteeck. ende vervult dese reden uyt vers 7.
-
12
- Of, in mijnen vyerigen yver, T.w. voor mijn lant ende volck: ende tegen mijne ende hare vyanden. Vergel. bov. op vers 1. ende ond. vers 6. bov. 5.13. Deut. 4.24. met d’aent.
-
13
- Canaan. Siet Ps. 68. op vers 10. Hos. 9. op vers 3. alsoo ond. vers 20.
-
15
- Hebr. plunderinge, of, versmadinge der ziele, D. verachtende ofte plunderende mijn volck ende lant met eenen innerlicken lust, ende vyerige genegentheyt ofte begeerte, sonder eenigh medelijden. Siet Psal. 27. op vers 12.
-
16
- Het Hebr. woort beteeckent voorsteden, landen, of, velden, vrye ledige ruymten, plaetsen voor, ofte, buyten ende ontrent de steden, ofte andere gebouwen, gelegen, hoeven, uythoven, erven, etc. om datse daer van afgesondert zijn, daer op het oorsproncklick Hebreeusch woort siet, beteeckenende oock andersins, uytwerpinge, uytdrijvinge, daerom andere dit aldus oversetten: Om het selve (lant) ten roove uyt te setten. Hebr. om, of, op dat, des selven landerije, of, uytsettinge, uytwerpinge, ten roove [soude zijn.]
-
18
- Als bov. 34.29. ende ond. vers 15.
-
19
- D. by my selven gesworen: gelijck menschen by Godt sweeren met opheffinge, ofte, opstekinge der hant. Siet Genes. 14. op vers 22.
-
20
- D. weder groenen ende vruchtbaer worden.
-
21
- D’Israëliten sullen haest weder komen uyt de gevangenisse: waer op het principaelste sal volgen, de verlossinge ende oprechtinge der algemeyne Kercke door den Messiam.
-
22
- O ghy bergen Israels, om u te redden ende goet te doen. And. ick [wil] aen u. Welcke maniere van spreken hier niet (als elders. Siet Ier. 21. op vers 13. ende boven 13.8.) in’t quade, ofte vyantlick, maer in’t goede ende vriendelick moeste genomen worden: gelijck men oock wel somtijts doet in onse tale, wanneer men vyantlick aen yemant wil, ofte, oock ten besten, om yemant ofte yets te redden, etc.
-
23
- Ofte, mijn aengesichte tot u wenden, ofte, keeren: D. my uwer genadelick aennemen, sendende u den Messiam, op wiens komste ende weldaden aen sijne Kercke dese Prophetie meest siet, als in’t vervolgh blijckt.
-
24
- Hebr. mensch, ende soo in ’t volgende vers, mensch ende beest. Vergel. onder versen 37, 38. Ier. 31. vers 27. met d’aent.
-
25
- Mijne gantsche Kercke, het geheele lichaem, onder een Hooft, den Messia. siet Eph. 2. versen 12, 13, 19, 20, 21, 22. Col. 2.19. en vergel. ond. 37.16, 17, 19, en 24. etc.
-
26
- Daerom wort het nieuw verbont een beter verbont, ende de tijt des Messiae, tijden der verbeteringe, ofte herstellinge genoemt, Hebr. 8.6. ende 9.10. etc.
-
27
- Hebr. niet toedoen haer meer, ofte, voortaen te berooven, T.w. van alles wat haer lief is, kinderen, menschen in het gemeyn, lantvruchten etc. siet Ier. 15. op vers 7. alsoo onder versen 13, 14, 15. De sin is, Dat het lant niet meer alsoo soude gestelt zijn, als te voren, doe de menschen door krijgh, honger, ende pestilentie daer in vergingen, ghy van haer ende sy van u berooft wierden: daerom de smaet-redenen van ’t lant gebruyckt wierden, die in ’t volgende verhaelt worden. Godt spreeckt het lant aen, als of dat selve sulcks hadde gedaen, met een verbloemde reden, ende ten aensien van het seggen der vyanden, die het hielden voor een vervloeckt lant, daer in niemant konde welvaren, ofte met vrede woonen. Vergel. Num. 13.32.
-
28
- Door schimp ende spot.
-
29
- Der twaelf stammen: alsoo in de twee volgende versen ende onder 37.22.
-
30
- Siet op ’t voorgaende vers.
-
31
- Ende dien volgens, berooven. siet boven op vers 12.
-
33
- Siet Genes. 6. op vers 12.
-
34
- Siet Levit. 15. versen 19, 24. met de aenteeck.
-
35
- Siet Psal. 79. op vers 6.
-
37
- Siet Levit. 26. op vers 30.
-
38
- Hebr. den naem mijner heyligheyt: ende soo in het volgende. De reden is, om dat de Israëliten selfs de oorsake waren datse Godt uyt sijn lant verstooten hadde: het welcke de vyanden duydden tot Godts oneere, als of hy niet machtigh genoegh en ware geweest om sijn lant ende volck te bewaren, ofte niet getrouw in sijne beloften. Daer toe quam dit, datse over al, waer sy quamen, alsoo haer droegen, dat Godt van haer niet als oneere en behaelde: waer door hy veroorsaeckt wiert dit alles om sijns naems wille te redden, waer van in ’t volgende.
-
39
- Als bov. vers 5. And. sy zijn, d’een voor d’ander na, uyt haer lant uytgegaen, D. hebben ’t moeten ruymen elck een voor sich, eerst Israël, daer na Iuda: ’t is wat vreemts met dit volck ende lant.
-
40
- Of, ick verschoonde mijnen heyligen naem.
-
41
- Vergel. bov. 28. op vers 22.
-
43
- Ofte, my geheylight hebben, D. mijne heyligheyt, macht, ende trouwe aen u sal hebben bewesen.
-
44
- Eerst, ende eensdeels, u Ioden met weynigh Israëliten, uyt Babel, etc. maer sulcks sal een voorbeelt zijn van ’t groot geestelick genadenwerck, dat ick doen sal ter tijt des Messiae ende des Nieuwen Testaments, vergaderende mijne algemeyne Kercke uyt de gantsche werelt, ende die zegenende, als volght. Vergelijckt boven 11.17.
-
45
- Hebr. nemen. siet Ier. 37. op vers 17. alsoo onder 37.21.
-
46
- ’t Dierbaer bloet des onbevleckten Lams Iesu Christi, sal ick u door mijn Woort ende mijnen Geest toepassen tot reyniginge uwer zielen. Siet 1.Petr. 1. versen 2, 19. Ephes. 5. vers 26. Hebr. 9.14. 1.Ioan.1.7, etc.
-
47
- Vergel. ond. 37. vers 23. ende 43.7.
-
e
- Ierem. 32.39. Ezech. 11.20.
-
48
- Siet hier van boven 11. op vers 19.
-
49
- Siet Deut. 7. op vers 6.
-
50
- Siet Gen. 17. op vers 7.
-
51
- Allerleijen zegen door mijne krachtige werckinge beschicken, dat elders Godts gebieden genoemt wort, (siet Levit. 25. op vers 21.) gelijck de Heere oock geseyt wort de plagen te roepen. siet Ps. 105.16. Ier. 25.29. met de aent. Door dese lichamelicke zegenen, worden meest (als elders) de geestlicke afgebeelt, alsoo nochtans dat de Godtsaligheyt oock de belofte hebbe van dit leven, (siet Ioël 2. op vers 23. ende 1.Tim. 4. vers 8.) maer sonder strijt ende kruys uyt te sluyten, (siet Ps. 37. op vers 1.) waer van onder cap. 38.
-
52
- Siet boven 6.9. met d’aenteeck.
-
i
- Ezech. 6.9. ende 20.43.
-
53
- Hebr. uwe aengesichten, als bov. 6.9.
-
54
- Ghy en hebt het in’t minste niet verdient: maer ick doe het uyt loutere genade, om d’eere mijns heyligen naems. Dit wil Godt ernstlick hebben, dat sy weten, ende met schaemachtige bekentenisse harer onweerdigheyt bekennen sullen. Vergel. 1.Cor. 1.29, 30, 31. Ephes. 2.8, 9.
-
44[54]
- Ghy en hebt het in’t minste niet verdient: maer ick doe het uyt loutere genade, om d’eere mijns heyligen naems. Dit wil Godt ernstlick hebben, dat sy weten, ende met schaemachtige bekentenisse harer onweerdigheyt bekennen sullen. Vergel. 1.Cor. 1.29, 30, 31. Ephes. 2.8, 9.
-
55
- Met inwoonders besetten.
-
k
- Iesa. 51.3. Ezech. 28.13,
-
56
- D. Lusthof, Paradijs. Vergel. bov. 28.13. met d’aenteeck.
-
57
- Of, de verstoorde [steden] bebouwt, beplant hebbe.
-
l
- Ezech. 17.24. ende 22.14. ende 37.14.
-
58
- Of, my versoecken, ofte, vragen laten, D. hier toe gewilligh presenteeren, hier in my laten vinden, (vergel. Ies. 65. vers 1.) dat ick (dewijl de genade overvloedigh, ende de ruymte groot is, sulcks datter maer menschen schijnen t’ontbreken diese genieten) dese weldaet noch daer toe doe, dat ick mijne Kercke met geloovige menschen, als schapen, uyt de Ioden ende principalick uyt de Heydenen, vervulle. Vergel. Cant. 8. vers 8. etc. Iesa. 49. versen 19, 20. ende 54.2. etc. ende boven vers 10. Ioan. 10.16.
-
59
- Ofte, als, [met] menschen-kudden.
-
60
- Hebr. schapen der heyligheden. Verstaet het offer-vee, dat by groote menighte tegen de jaerlicksche feesten binnen Ierusalem ten offer gebracht wierde.
|