64
Ende sult seggen; Alsoo sal Babel sincken, ende niet weder opkomen, 69 van wegen ’t quaet, dat ick over 70 haer sal brengen, ende 71 sy sullen mat worden. 72 Tot hier toe zijn de 73 woorden van Ieremia.
|
-
1
- Verstaet de Meden ende Persen. ende vergel. bov. 4.11.
-
2
- Gelijck wy oock in onse tale seggen: In ’t herte van ’t lant. Verstaet de inwoonders van Babel, die de hooftstadt was van Chaldea, en als ’t midden des lants. siet Deut. 4. op vers 11.
-
b
- Ierem. 4.11. ende 15.7.
-
3
- And. vreemdelingen toeschicken, diese verstroijen sullen.
-
4
- Hebr. zijn geweest. Prophetischer wijse gesproken, D. sullen haer van alle kanten bestrijden.
-
5
- D. hares ongelucks, ongevals, dat over haer bestemt is.
-
6
- Hebr. de treder trede, D. de spanner spanne. Woorden Godts tot de schutters van de Meden ende Persen.
-
7
- Tegen de schutters van Babel.
-
8
- Zijnde swaerder gewapent als de schutters.
-
10
- Siet Deut. 2. op vers 34. en bov. 50.21.
-
11
- Hebr. eygentlick, vallen: maer ’t Hebr. woort wort oock somtijts voor liggen genomen. siet bov. 9. op vers 22. alsoo ond. versen 47, 49. etc.
-
12
- And. geen weduwer, of, geene weduwe gelaten worden. Het Hebr. woort Alman wort alleenlick hier gevonden, beteeckenende yemant die in den weduwelicken staet gestelt, ofte, gelaten is, gelijck Almana eene weduwe beteeckent. De maniere van spreken, siet op het geestelick houwelick dat Godt met sijn volck gemaeckt hadde: als of hy seyde; Al is’t dat mijn volck eenen tijt langh alsoo gehandelt is, als of het niemant toe en hoorde, of haer man ende beschermer doot ware, ende sy van hem, ende van een yeder verstooten ende verlaten waren, soo en sal nochtans sulcks niet altoos dueren: Ick sal noch toonen, datse mijne getrouwde is, ende hare sake ter hant nemen, ende het ongelijck, dat haer gedaen is, wreken. Vergel. Ioan. 14.18.
-
13
- Siet 1.Reg. 18. op vers 15.
-
14
- T.w. Israëls ende Iuda. And. devvijle haerlieder lant, (T.w. der Chaldeen) etc.
-
15
- Ofte, vervvoestinge, die sy met hare sonden verschuldet hebben. Andere duyden dit op de Chaldeen, aldus: Want haer (der Chaldeen) lant is vol schults, tegen, ofte, van vvegen den Heyligen Israëls, D. om de sonden, die de Chaldeen tegen Godt gedaen hebben, daerom hyse straffen sal. Vergel. boven 50.29.
-
16
- Siet Psalm 71. op vers 22.
-
d
- Ierem. 50.8. Apoc. 18.4.
-
17
- D. wachtet u, dat ghy niet om en komet in de straffe harer ongerechtigheyt. Siet Levit. 5. op vers 1. Psalm 31. op vers 11. ende onder vers 45. ende boven 50.8.
-
18
- Alsoo wort het Hebreeusch woort oock genomen Iudic. 9.11. siet wijders 2.Chron. 20. op vers 11.
-
19
- De sin deser verbloemde maniere van spreken is, dat Godt Babel gebruyckt heeft, als sijnen knecht ende instrument, om sijne rechtveerdige oordeelen over de inwoonders der aerde uyt te voeren. Vergel. boven 25.9. met de aenteeck. Item cap. 25. vers 15, etc. ende 49.12. ende onder versen 20, 21, etc.
-
21
- Van de plagen, die hen door de Babyloniers van Godts hant zijn toegesonden. Vergel. boven 25. vers 27. van het Hebreeusch woort siet Psalm 5. op vers 6.
-
f
- Iesa. 21.9. Apoc. 14.8. ende 18.2.
-
22
- Siet bov. 8. op vers 22.
-
23
- Het Hebr. woort beteeckent beyds, meesteren, medicineeren, remedien gebruycken, ende genesen, of, gesont maben maken: beyde beteeckeningen worden in dit versken gebruyckt, als ofse seyden: Wy hebben ons beste gedaen om haer te helpen, maer te vergeefs.
-
24
- Als bov. 46.16. Dit zijn woorden van het gehuerde krijghsvolck der Babyloniers.
-
25
- D. straffe. Siet boven 48. op vers 21.
-
28
- Woorden van Godts volck.
-
29
- D. de rechtveerdigheyt onser sake tegen Babel. Want of wel Godt met recht sijn volck gestraft heeft, soo en was Babel daerom niet onschuldigh. Vergel. Iesa. cap. 10. vers 7. Mich. 7.9, etc.
-
30
- Maecktse schoon, spottender wijse tot de Babyloniers gesproken. Vergel. bov. 46.4. ende hier vers 12.
-
31
- Hebr. eygentlick, vullet, vervullet, D. maecktse ten vollen gereet: Of, vattetse met voller hant, of, (als sommige) versameltse, brenghtse ten vollen by een. Item, volmaecktse, of’er yets aen feylde. And. vullet de pijlkokers.
-
32
- Verstaet daer by oock, Persen. alsoo onder vers 28.
-
33
- Siet boven 50. op vers 28.
-
34
- Ofte, laeghleggers, loerers, die op den vyant mogen passen, ende dien onvoorsiens, een voordeel af sien (als men seyt:) ’t sal al te mael niet helpen, wil de Heere seggen, want ghy en sult met alle uwe krijghs-preparatie Godts voornemen ende werck niet konnen beletten.
-
35
- Hebr. oock heeft de HEERE gedacht, ofte, voorgenomen, oock heeft hy gedaen, etc. D. gelijck, alsoo, etc. Ofte, hy heeft’et niet alleen voorgenomen, maer oock gedaen, D. sal het oock gewisselick doen. Vergel. ond. vers 49.
-
36
- Om dat de groote riviere Euphrates niet alleen aen Babel, maer oock daer door liep, ende rontom vele watergrachten waren. Vergel. Apoc. 17.1, 15.
-
37
- D. tijt uwes onderganghs, dien Godt over u bestemt heeft
-
38
- Hebr. elle, ofte, cubijt. Verstaet hier door, het perck dat Godt hare onverzadelicke begeerlickheyt gestelt hadde, dat sy niet en souden konnen overtreden, maer daer mede soudet uyt ende ten eynde zijn.
-
39
- Menschelick van Godt gesproken: Dat is, by hemselven: gelijck Godt spreeckt boven cap. 22. vers 24. ende cap. 49. vers 13. Siet Genes. cap. 22. op vers 16.
-
40
- Gelijck de Hebreeusche woordekens genomen zijn, boven 2.22. ende 37.10. Item, 1.Sam. cap. 14. vers 39. Anders, soo ick u [niet] vervulle, ende sy, etc. verstaende het groote krijghsheyr der Meden ende Persen, daer mede Godt hier sweeren soude haer te sullen vervullen.
-
41
- Eene soorte van ongedierte, hebbende in het Hebreeusch den naem (als eenige meynen) van het verderven der vruchten door leckinge. Siet Psalm 105.34. onder vers 27. Ioël 1. vers 4. ende 2.25. Nah. cap. 3. versen 15, 16. Sommige noemense kanckervvormen, ofte, kruytvvormen.
-
42
- Siet hier van boven cap. 25. op vers 30. ende verstaet dit van de vyanden die Babel souden overvallen.
-
43
- Triumpheerende over u: ofte, tegen u een veltgeschrey maken om malkanderen tot den aenval ende overwinninge van u te verwackeren, alwaer’t ghy noch soo vol volcks.
-
44
- Siet boven cap. 10. versen 12, 13, 14, 15, 16. alwaer vast deselve woorden gevonden worden, die hier staen tot aen het 20 vers. Siet de aenteeck. aldaer.
-
m
- Genes. 1.1. Ierem. 20.12, etc.
-
n
- Iob 9.8. Psalm 104.2. Iesa. 40.22. ende 44.24. ende 51.13. Ierem. 10.12.
-
45
- Dit is hier in gevoeght uyt boven cap. 10. vers 16. Anders, ende [hy] (Te weten, Godt) is de roede sijner (Te weten, Iacobs) erffenisse, Dat is, die sich selven sijnen volcke tot een erfdeel gegeven heeft.
-
46
- Godts woorden tot den Babylonier. Andere verstaen dit als een aensprake aen den Koningh Cyrum, die de Babyloniers soude overweldigen, ende setten over vers 24. ende ick sal, etc.
-
47
- Ofte, drijfhamer: Verstaet sulcken hamer Godts, die alles, selfs de rotzsteenen, in stucken ende te morsel slaet. Vergel. boven 23. op vers 29. De gelijckenisse (als blijckt uyt het volgende) is genomen van de krijghslieden, bysonderlick van de Curassiers, die hare vuysthamers, ofte, heyrhamers plegen te hebben, om de ysere wapenen daer mede door te houwen, ende te verbreken, ende den vyant neder te vellen.
-
48
- Of, gereetschap, instrumenten, D. ghy sult een instrument ende roede zijn mijns toorns ende rechtveerdigen oordeels over vele volcken.
-
49
- Hier spreeckt Godt met eygentlicke woorden, T.w. in den toekomenden tijt, ende niet in den verledenen tijt, gelijck andersins prophetischer wijse in dese voorsegginge veel geschiet.
-
50
- Of, die daer op rijdt. Van wagen-ruyteren, die in die tijden van de wagens plachten te vechten. siet 2.Sam. cap. 10. op vers 18.
-
51
- Of, koppel, paer ossen, D. de ossen, die in ’t jock t’samen gaen arbeyden.
-
52
- Als of de Heere seyde: Als ick de Babyloniers in alle de voorgemelde oordeelen, als mijn instrument, sal gebruyckt hebben, dan sal ick niet na laten te straffen de boosheyt die sy ondertusschen daer in gepleeght ende bedreven hebben, bysonderlick aen mijn volck. Vergel. boven op vers 10.
-
53
- D. des lants der Chaldeen, ofte, van Chaldea. alsoo vers 35.
-
54
- Dit spreeckt Godt tot sijn volck, voor welcker oogen hy dit oordeel over Babel wilde laten gaen.
-
56
- Alsoo wort Babel genoemt van wegen de Konincklicke hoogheyt ende pracht, ende de gelijckheyt die sy hadde met eenen bergh, vermits hare hooge dicke mueren, ende hooge Konincklicke gebouwen. Vergel. Apoc. 17. vers 9.
-
57
- Vergel. Apoc. 11. vers 18, ende 13.14.
-
58
- Uyt uwe hooge vestingen neder storten, dat ghy daer henen sult tuymelen ende rollen, gelijck een vat ofte yet anders, dat van eene klippe wort afgewentelt, in stucken berst, ende als verbrijselt wort.
-
59
- Daer alles als in der asschen sal liggen, ende niet dan enckel assche ende verbrande steenhoopen (als in afgebrandde plaetsen) overigh sullen zijn. siet ond. vers 58.
-
60
- D. ghy sult niet weder gebouwt worden, ofte soo woest ende verdorven zijn, dat men niet eenen steen onder uwe overige steenhoopen sal vinden, die bequaem zy tot eenen hoecksteen ofte grontsteen.
-
62
- Hebr. woestheden, ofte, verwoestinge der eeuwigheyt. Alsoo onder vers 62.
-
63
- D. sondertse af, bereytse, rust toe, tot dit werck des Heeren tegen Babel. Vergel. boven 6.4. met de aenteeck. alsoo in het volgende vers.
-
64
- Hebr. eygentlick, doet, ofte, laet hooren, D. somtijts, door uytroepinge vergaderen.
-
65
- Groot Armenien. siet Genes. 8. op vers 4.
-
67
- Siet Genes. 10. op vers 3. Welcke landen men houdt dat Cyrus ingenomen hadde, eer hy Babel veroverde. Ofte datse ten deele sijne bondtgenooten waren.
-
68
- Het Hebreeusch woort wort alleenlick hier ende Nah. 3.17. gevonden, beteeckenende (als sommige meynen) eenen sulcken Commandeur, ofte Oversten, die de bevelen des Koninghs ontfanght, ende aen het krijghsvolck overdraeght ende verklaert: Andere verstaen den Koningh Cyrum selfs, ofte Darium (na haer gevoelen) sijn schoonvader.
-
69
- Ofte, rouvve, hayrige, die de hayren over eynde steken, als ofse te berge stonden, ende eysselick daer uyt sien. Vergel. Iob 4. vers 15. Psalm 119.120. alwaer het selve woort gebruyckt wort. Hebr. peert als kever, [die] ruygh is.
-
70
- Peerden in menighte, als sprinckhanen. siet bov. op vers 14.
-
72
- Verstaet Lantvooghden ofte Vorsten van Media.
-
73
- Hebr. sijner, T.w. eens yederen Koninghs, ofte, de geslachten worden verwisselt, om dat het Hebreeusch woort, dat een lant ende d’aerde beteeckent, in beyderley geslachten gebruyckt wort.
-
74
- Hebr. de gedachten des Heeren staet vast, D. elck eene sijner gedachten, Dat is, al sijn voornemen.
-
75
- Sy sullen geenen moedt hebben om te velde, ende den vyant onder oogen te trecken.
-
76
- Siet boven 50.37. ende vergel. Iesa. 3.12.
-
77
- De vyanden, Meden ende Persen.
-
78
- Van huysen, ende kleyne poorten, die by menighte na de riviere toe waren. Herodotus lib. 1.
-
79
- Gelijck in eenen onvoorsienen ofte onverwachten inval ende inbreucke des vyants plagh te geschieden.
-
80
- Daer de Persen ende Meden inbraken ende de stadt innamen, eer men het in ’t midden ende op het ander eynde van de stadt (vermits hare grootheyt) eens wiste. Dit selve betuyght Herodotus even alsoo geschiet te zijn, als hier gepropheteert is.
-
81
- Dewijle Cyrus het water van Euphrates hadde afgeleyt, soo dat het krijghsvolck daer door in de stadt passeerde. And. slechtelick, passen, passagien.
-
82
- Of, biese poelen, uyt de riviere hier ende daer afgeleyt, die den vyant merckelick hinder hadden konnen doen. Sommige verstaen, dat het slechtelick van de waterpoelen by gelijckenisse gesproken zy, datse uytgedrooght waren, als ofse met vyer uytgebrant ende verdrooght waren
-
83
- D. Babel, die eener schooner wellustiger jonckvrouwe gelijck is, sal nu getracteert worden als een dorschvloer, ende het koorn daer op.
-
84
- Of, doe treden, D. effene, hart ende gelijck make om het koorn daer op te dorschen, of, dat mense dorsche. Want de dorsschende ossen ofte runderen traden het koorn.
-
85
- T.w. tijts: het sal haest zijn, niet lange uytblijven.
-
86
- Ende volgens, de dorschtijt: Verstaet den tijt haers ongevals, door de Meden ende Persen, diese als vertreden ende uytdorschen souden, gelijck sy Godes volck ende anderen te voren gedaen hadden. Siet Iesa. 21. op vers 10.
-
87
- Dit is eene klaghte van Godts volck, als het volgende vers uytwijst.
-
88
- Vergel. Deut. 31. vers 17. met de aent. Item, Iesa. 30.14. ende boven 19.11. ende 50.7.
-
89
- Ofte, pensse, ingewant. Het Hebr. woort wort alleenlick hier gevonden.
-
90
- Uyt mijn lant, of, hy heeft my vvech gespoelt, in eenen sin.
-
91
- Hebr. mijn gewelt ende mijns vleeschs, D. het gewelt dat my ende mijnen vleesche is aengedaen. Vergel. bov. 2. op vers 2. ende Iud. 9. op 24. Obad. op vers 10.
-
92
- D. mijnen broederen ende bloetverwanten. Vergelijckt Rom. 11.14. ende Levit. 18.6.
-
93
- Of, is, D. leyt. siet Iudic. cap. 9. op vers 24.
-
94
- Het volck dat te Ierusalem te huys hoort, ofte, Godts Kercke.
-
95
- Vergel. Matth. cap. 27. vers 25.
-
96
- D. van Chaldea: als bov. vers 24.
-
97
- Godts antwoort op de voorgaende woorden sijnes volcks.
-
99
- De wateren van Euphrates, die rontom ende in haer midden zijn. Siet van het gebruyck des woorts zee, Genes. 1. op vers 10. ende vergel. boven 50.38. met de aenteeck.
-
100
- D. de riviere, die uyt haren sprinck-ader voort komt.
-
1
- Siet 1.Reg. 9. op vers 8. en bov. 18. op vers 16.
-
2
- De Babyloniers sullen in haer feestbancket juychen, rasen ende tieren, als dertele jonge wilde leeuwen: daer op het volgende vers past. Of, (als sommige) sy sullen als verhongerde jonge leeuwen brullen ende briesschen, om dat haer den roof benomen is. Andre verstaen ’t van de Persen ende Meden, die over den roof van Babel als leeuwen souden brullen.
-
3
- Of, rucchelen, D. een onvolkomen gebrul voort brengen, dat der ezelen geluyt gelijck zy. And. sich uytschudden, of, ’t hayr verschudden. Vergel. ebreeusch den naemIud. 16.20. met d’aent.
-
4
- Van dronckenschap in haer godtloos bancket. Dan sal ick haer eenen anderen dronck op setten. Siet de vervullinge, na sommiger gevoelen, Dan. c. 5.
-
5
- Hebr. drinckingen, of, droncken, elck eenen sijnen dronck, die ick eenen yederen in mijnen beker des toorns bereyt hebbe, ende haer sal doen drincken.
-
6
- Doch niet van vreughde, maer van schrick en zitteringe.
-
7
- Hebr. slaep der eeuwigheid, D. den langen slaep, den doot, sterven, omgebracht worden, ende op aerden, of, in dit leven niet weder keeren. Vergel. Psalm 76.6. en Eccl. 12.5. met d’aent. ende ond. vers 57. item Psalm 13.4.
-
8
- D. ter slachtinge, tot den slachtbanck, om geslacht te worden, als bov. 11.19. en 25.34. en 48.15. en 50.27.
-
11
- Siet bov. 25. op vers 26.
-
12
- D. beroemt door de gantsche werelt. Vergel. boven 49.25. ende Iesa. 13.19.
-
13
- Dat sich een yeder daer over verwondert ende ontsett, als boven vers 37. ende dickwils in’t voorgaende.
-
14
- Antwoorde op de voorgaende vrage: waer van de sin is, Dat Babel die onoverwinnelick scheen te zijn, door een onwederstaenlick gewelt soude worden overrompelt, T.w. door het groote heyrleger der Meden ende Persen, zijnde aengevoert ende gesterckt door Godts machtige hant.
-
15
- Hebr. In vvelckes, ofte, in des selfs [steden.]
-
16
- Hebr. niet alle man, D. niemant, niet een mensche.
-
18
- Hebr. sijne verslindinge. Sommige duyden dit op de offerhanden, die men desen afgodt moeste doen, waer van men mach lesen de Apocryphe stucken van Daniel, ende Herodotus. Andere verstaen den roof ende de onder-gebrachte landen, van welcker overwinninge sy desen afgodt de eere gaven. Vergel. bov. 49.1. Iudic. 11.24.
-
19
- Als waterstroomen, waer van het Hebreeusch woort komt. Vergel. Psalm 34.6. met de aent.
-
20
- D. sal sekerlick vallen, niet tegenstaende dat men ’t houdt voor een eeuwigh ende onverbrekelick werck. siet ond. vers 58.
-
21
- Dat ghy in hare straffen niet mede om en komet. Vergel. boven vers 6. ende op dat ghy ontgaet de perijckelen, waer van in het volgende.
-
22
- D. tijdinge die men hooren sal van den optocht, aenkomste, ende den voortgangh der Koningen van Meden ende Persen tegen Babel. Hebr. eygentlick, hooringe.
-
23
- Hebr. in het jaer, ende in het jaer: of, het jaer door ende het jaer door, D. in het een jaer ende in’t ander jaer, ofte, het een jaer voor, ende het ander jaer na, jaer op jaer, het gantsche jaer door, soo in het eerste jaer, als in het tweede jaer. De historien vermelden dat Cyrus in ’t eerste jaer sijns optochts noch niet voor Babel gekomen is, maer in het tweede.
-
24
- Ofte, heerscher tegen heerscher, T.w. de heeren van Meden ende Persen, sullen zijn over ende tegen de Babyloniers.
-
26
- D. die van haer volck doodlick verwondet ende neder gehouwen sullen zijn.
-
27
- Siet boven op vers 4. alsoo in ’t volgende.
-
28
- Vergel. Apoc. 12. vers 12. ende 18.20. ende 19.1, etc.
-
29
- D. over Babels ondergangh.
-
30
- Siet boven 50. op vers 3.
-
31
- Hebr. sal haer verstoorders, etc. D. alle, ende een yeder van de gene, die haer verstooren sullen.
-
32
- Hebr. tot vallen, D. sy heeft daer toe gearbeyt, is daer toe gestelt geweest, het is haer hert ende sin geweest, sy heeft daer toe gedient. Ofte aldus: Gelijck Babel de verslagene Israëls heeft doen vallen. De sin is eenerley.
-
33
- Dat het over al vol lagh van verslagene Ioden: (Siet boven vers 4. met de aent.) alsoo sal Babels lant weder vol worden van verslagene. Hebr. oock [is] Babel, oock sullen te Babel, etc. Vergel. bov. vers 12. met de aent.
-
34
- Ofte, der Babel, in Babel.
-
35
- Aensprake aen de gevangene overgeblevene Ioden in Babel.
-
36
- Uyt Babylonien: gedenckt als dan wat Babel aen Ierusalem gedaen heeft, ende hoe het haer vergolden wort: ende voorts, stelt u herte om weder te keeren na Ierusalem, etc.
-
37
- Vergel. bov. 3. vers 16. ende 7.31. met de aenteeeck.
-
38
- Als ghy aen Ierusalem gedencket.
-
39
- De Babyloniers, die den Tempel verbrant hebben.
-
40
- Godts antwoorde op de voorgaende klaghte van sijn volck.
-
41
- Babels afgoden: alsoo in het volgende.
-
42
- Ofte, stenen, suchten, D. haer gantsche lant sal vol zijn van het kermen ende krijten der verwondden, die, als verslagene, sterven sullen. Vergel. vers 49. Het Hebreeusch woort beteeckent beyds, eenen doodlick verwondden, ende verslagenen.
-
43
- And. al maeckte sy hare sterckte vast [in] de hooghte. Vergel. bov. 49.16. Obad. vers 4.
-
44
- D. verwoestinge, jammer, elende, etc. siet Ierem. 4. op vers 6. And. gekraeck.
-
45
- Als den autheur deses krijghs, ofte, de opperste krijghs-overste der Meden ende Persen.
-
46
- D. den hoogen roem, het hoogh spreken ende pocchen der Babyloniers, dat sy gewoon waren te gebruycken, als hare monarchie in fleur was. And. het groot gedruys, D. het gewoel, dat binnen Babel was van wegen de veelheyt der volckeren daer binnen.
-
47
- Der Meden ende Persen, die Babel, als een zee, sullen overloopen. siet bov. vers 42. And. hoewel haerlieder (der Babyloniers) golven, etc. D. hoewelse nu sulcken gewoel maken, etc.
-
49
- Ofte, gedreun, groot gedruys harer stemme, T.w. der Babyloniers, die groot getier ende geroep maeckten over hare elenden.
-
50
- Hebr. is, of, wort gegeven, uitgegeven, D. sal verheven worden, sal sich verheffen, sal sich uytgeven, soo dat men hare aenkomste van verre sal konnen hooren.
-
51
- Ofte, wanneer de verstoorder, etc. dan sullen, etc.
-
52
- Hebr. is verbroken, D. elck een van hare bogen, alle bogen sullen verbroken worden.
-
53
- Hebr. betalende betalen.
-
54
- Uyt den beker mijns toorns.
-
56
- Die vijftigh Konincklicke cubiten ofte ellen dick ende breedt was, soo datter twee wagens neffens malkanderen bequamelick op rijden konden, blijvende noch eene goede spatie tusschen beyden, als de historien betuygen.
-
57
- Hebr. mueren, in ’t getal van velen, om dat die muer soo uytermaten dick was, als of het vele mueren geweest waren: gelijck Behemoth, beesten, genomen wort voor een groot beest, als een elephant, etc. Siet Iob 40.10. Psalm 73.22.
-
58
- T.w. tot de fundamenten toe. Vergel. Psalm 137.7. And. verbroken.
-
59
- Welcker arbeyt de Babyloniers gebruyckt hebben in het maken van desen muer.
-
60
- Of, tot uytlediginge, D. dat alles weder mochte wech genomen, verdorven, ende verstroyt worden, wat daer toe aengevoert ende t’samen gebracht was.
-
61
- Of, om des vyers vville, D. op dat haren arbeyt met vyer mochte verbrant worden: niet dat dit de meyninge ofte het oogemerck der bouwlieden geweest zy, maer dat haren arbeyt door Godts regeeringe alsoo uytgevallen zy, ende daer toe gedient hebbe. Vergelijckt Habak. 2.13.
-
62
- Ofte, de sake die, etc.
-
63
- Of, van wegen. Het Hebr. woordeken wort somtijts genomen voor, van, van wegen, uyt, als te sien is Genes. 4.1. ende 44.4. Exod. 9. vers 29. Ezech. 6.9. Mich. 3.8. ende in dese plaetse. And. met Zedekia: maer sulcks en wort nergens elders in de Schrifture vermelt, ende het schijnt niet wel gelooflick, dat Zedekia, gerebelleert hebbende tegen den Koningh van Babel, selfs in persoon na Babel soude hebben derven trecken, maer wel, dat hy door desen vreedsamen ende vromen legaet versoeninge ende vrede gesocht mach hebben te bemiddelen.
-
64
- Hebr. Vorst der ruste, D. een vroom, stil ende vreedsaem man, dien Ieremia dese sake heeft mogen vertrouwen, waer mede een ander te dier tijt den spot soude hebben gedreven, of sulcks geweygert hebben, als vol perijckels ende swarigheyts zijnde. And. Overste der ruste des Koninghs, D. overste kamerlingh. Sommige houden ’t voor eenen naem van sekere contreije, waer van te sien is 1.Chron. 2. op vers 52.
-
65
- Verstaet, een bysonder boeck, of dobbel, copie, afschrift, dat hy desen Seraja mede gaf.
-
66
- Of, [haer, Namel. Babel] aensien, of, aenschouwen, besien, om dese Prophetie met Babels tegenwoordigen staet te vergelijcken. Of, als ghyse sult sien, etc.
-
67
- Hebr. woestheden, of, verwoestingen der eeuvvigheyt, als bov. vers 26.
-
68
- De riviere Euphrates, die aen ende door Babel liep.
-
69
- Hebr. van het aengesichte des quaets, D. van, ofte, van wegen het quaet der straffe, des ongevals, ongelucks, verderfs, etc.
-
71
- N. de Babyloniers, sullen aemechtigh, machteloos worden ende beswijcken, datse niet weder sullen konnen rijsen, ofte opkomen, hoe seer sy oock haer daerom bemoeijen.
-
73
- T.w. van Babels straffe, ofte, in ’t gemeyn van de Prophetien Ieremie, die in dit boeck begrepen ende t’samen gebracht zijn. Hier uyt wort by sommige afgenomen, dat het volgende Cap. van eenigen anderen man Godts, daer by gevoeght is, als tot een zegel, ende nader verklaringe van de voorgaende Prophetien. Vergel. d’aent. op het 34 Cap. Deuter.
|