| |
| |
| |
Iosia is Godtvruchtigh, vers 1, etc. roeyt alle afgoderije uyt, 4. repareert den tempel, 8. De Overpriester Hilkia vindt het wetboeck in den tempel, 14. De Koningh laet daer over den Heere door de Prophetesse Hulda vragen, 20. die propheteert dat het | |
[fol. 202v\Josia reformeert. VVetboeck.]
| |
Koninckrijcke Iuda t’onder gaen soude, 23. maer niet in het leven van Iosia, 26. die daer over de gemeynte doet versamelen, ende het Wetboeck lesen, vernieuwende het verbont met Godt, 29.
| |
1
1 IOsia was 2 acht jaren oudt, doe hy Koningh wert, ende regeerde een en dertigh jaer te Ierusalem.
| |
2
Ende hy dede wat recht was in de oogen des HEEREN, ende 3 wandelde in de wegen sijns vaders Davids, ende en 4 weeck niet af ter rechter, noch ter slincker hant.
| |
3
Want in het achtste jaer sijner regeeringe, doe hy noch 5 een jongelingh was, begon hy den Godt sijns vaders Davids te 6 soecken: ende in het 7 twaelfste jaer begon hy Iuda, ende Ierusalem a van de hooghten, ende de bosschen, ende de gesnedene, ende de gegotene beelden, te reynigen:
| |
4
Ende men brack 8 voor sijn aengesicht af, de altaren 9 der Baalim; ende de 10 sonnebeelden, die om hooge boven 11 deselve waren, hieuw hy af: de 12 bosschen oock, ende de gesnedene, ende gegotene beelden verbrack, ende vergruysde, ende 13 stroyde hy op de graven der gener die hen geoffert hadden.
| |
5
Ende 14 de beenderen der Priesteren, verbrandde hy op 15 hare altaren: ende hy reynighde Iuda, ende Ierusalem.
| |
6
Daer toe in de steden Manasses, ende Ephraims, ende Simeons, ja tot Naphtali toe, 16 in hare woeste plaetsen rontom,
| |
7
Brack hy oock de altaren af, ende de bosschen, ende de gesnedene beelden 17 stampte hy, [die] vergruysende, ende alle de sonnebeelden hieuw hy af in het gantsche lant Israëls: daer na keerde hy weder na Ierusalem.
| |
8
In b het achtiende jaer nu sijner regeeringe, als hy het lant, ende het 18 huys 19 gereynight hadde, sondt hy Saphan den sone van Azalia, ende Maaseia den 20 Oversten der stadt, ende Ioha den sone van Ioahaz den Cancelier, 21 om het Huys des HEEREN sijnes Godts te verbeteren.
| |
9
Ende sy quamen 22 tot Hilkia den 23 Hoogenpriester, ende 24 sy gaven het gelt dat ten Huyse Godts gebracht was, ’t welck de Leviten, die den 25 dorpel bewaerden, vergadert hadden uyt de hant 26 Manasses, ende Ephraims, ende uyt 27 het gantsch overblijfsel Israëls, ende uyt gantsch Iuda, ende Benjamin, ende te Ierusalem weder gekomen 28 waren.
| |
10
29 Sy nu gaven ’t in de hant 30 der Versorgers van het werck, die bestelt waren over het Huys des HEEREN: ende [dese] gaven dat den genen, die het werck deden, die arbeydden aen ’t Huys des HEEREN, om het Huys te 31 vermaken, ende te verbeteren.
| |
11
c Want sy gaven ’t den werckmeesters, ende den bouwlieden, om 32 gehouwene steenen te koopen, ende hout tot de 33 t’samenvoegingen: ende om de 34 huysen te solderen, die 35 de Koningen van Iuda verdorven hadden. [kolom]
| |
12
Ende die mannen handelden 36 trouwelick in dit werck: ende de 37 Bestelde over deselve waren Iahath, ende Obadja, Leviten van de kinderen Merari, mitsgaders Zacharia, ende Mesullam, van de kinderen der Kohathiten, om het werck voort te drijven: 38 ende die Leviten waren alle verstandigh op instrumenten van musijcke.
| |
13
Sy waren oock over de lastdragers, ende de voortdrijvers van allen, die in 39 eenigh werck arbeydeden: want uyt de Leviten waren Schrijvers, ende 40 Amptlieden, ende Poortiers.
| |
14
Ende als sy het gelt uytnamen, dat in het Huys des HEEREN gebracht was, vondt de Priester Hilkia 41 het wetboeck des HEEREN, [gegeven] door de hant Mose.
| |
15
Ende Hilkia 42 antwoordde, ende seyde tot Saphan den Schrijver: Ick hebbe het wetboeck gevonden in ’t Huys des HEEREN: ende Hilkia gaf Saphan dat boeck.
| |
16
Ende Saphan droegh dat boeck tot den Koningh: daer beneven bracht hy noch den Koningh 43 bescheyt weder, seggende; 44 Al wat in de hant uwer knechten gegeven is, dat doen sy:
| |
17
Ende sy hebben het gelt te samen 45 gestortt, dat in den Huyse des HEEREN gevonden is, ende hebben het gegeven in de hant der Bestelden, ende in de hant der gener, die het werck 46 maeckten.
| |
18
Voorder gaf Saphan de Schrijver den Koningh te kennen, seggende; Hilkia de Priester heeft my een boeck gegeven: ende Saphan las daer in voor het aengesicht des Koninghs.
| |
19
Het geschiedde nu, als de Koningh de woorden der wet hoorde, dat 47 hy sijne kleederen scheurde.
| |
20
Ende de Koningh geboodt Hilkia, ende Ahikam den sone Saphans, ende 48 Abdon den sone van Micha, ende Saphan den Schrijver, ende Hasaia den knecht des Koninghs, seggende;
| |
21
Gaet henen, vraget den HEERE voor my, ende voor 49 het overgeblevene in Israël, ende in Iuda, over de woorden deses boecks, dat gevonden is: want de grimmigheyt des HEEREN is groot, die over ons 50 uytgegoten is, om dat onse vaders niet en hebben gehouden het woort des HEEREN, om te doen na al ’t gene, dat in dat boeck geschreven is.
| |
22
Doe gingh Hilkia henen, ende die 51 des Koninghs waren, tot de Prophetesse Hulda de huysvrouwe Sallums, des soons 52 Tokhats, des soons Hasra, des 53 kleederbewaerders; sy nu woonde te Ierusalem in het 54 tweede deel, ende sy spraken 55 sulcks tot haer.
| |
23
Ende sy seyde tot hen; Soo seyt de HEERE de Godt Israëls: Segget den man, die u-lieden tot my gesonden heeft,
| |
24
Soo seyt de HEERE: Siet ick sal 56 quaet over dese plaetse, ende over hare inwoonderen brengen: alle de vloecken, die geschreven zijn in het boeck, 57 dat men voor het aengesicht des Koninghs van Iuda gelesen heeft.
| |
25
Daerom dat sy 58 my verlaten, ende andere goden geroockt hebben, op dat sy my tot toorn verweckten met alle 59 wercken harer handen; soo sal mijne grimmigheyt uytgegoten worden tegen dese plaetse, ende niet uytgebluscht worden.
| |
26
Maer tot den Koningh van Iuda, die u-lieden gesonden heeft, om den HEERE te vragen, tot hem sult ghy alsoo seggen: Soo seyt de HEERE de Godt Israëls; | |
[fol. 203r\Josia boetveerdigh. Paesschen--feest.]
| |
Aengaende de woorden, 60 die ghy hebt gehoort:
| |
27
Om dat u herte 61 weeck geworden is, ende ghy u voor het aengesichte Godts vernedert hebt, als ghy sijne woorden hoordet tegen dese plaetse, ende tegen hare inwoonders, ende hebt u vernedert voor mijn aengesichte, ende uwe kleederen gescheurt, ende geweent voor mijn aengesichte; soo hebbe ick [u] oock verhoort, spreeckt de HEERE:
| |
28
Siet, ick sal u versamelen tot uwe vaderen, ende ghy sult 62 met vrede in u 63 graf versamelt worden, ende uwe oogen en sullen al dat quaet niet sien, dat ick over dese plaetse, ende over hare inwoonders brengen sal: Ende sy brachten den Koningh dese antwoorde weder.
| |
29
d Doe sondt de Koningh henen, ende versamelde alle 64 Oudtste van Iuda, ende Ierusalem.
| |
30
Ende de Koningh gingh op in het Huys des HEEREN, ende alle de mannen van Iuda, ende de inwoonders van Ierusalem, mitsgaders de Priesters, ende de Leviten, ende al het volck, van den grooten tot den kleynen toe: ende 65 men las voor haren ooren alle de woorden des boecks des verbonts, dat in ’t Huys des HEEREN gevonden was.
| |
31
Ende de Koningh stont in sijne 66 stantplaetse, ende e maeckte een verbont voor des HEEREN aengesicht, om den HEERE na te wandelen, ende om sijne geboden, ende sijne 67 getuygenissen, ende sijne insettingen, 68 met sijn gantsch herte, ende met sijne gantsche ziele te onderhouden, doende de woorden des verbonts, die in dat selve boeck geschreven zijn.
| |
32
Ende hy 69 dede alle, die te Ierusalem, ende in Benjamin gevonden werden, staen: ende de inwoonders van Ierusalem 70 deden na het verbont Godts, des Godts harer vaderen.
| |
33
Iosia dan dede alle 71 grouwelen wech uyt alle landen, die der kinderen Israëls waren, ende 72 maeckte alle, die in Israël gevonden werden, te dienen, te dienen den HEERE haren Godt: 73 alle sijne dagen 74 en weecken sy niet af 75 van den HEERE den Godt harer vaderen na te volgen.
|
-
1
- Siet breedere verklaringe deses capittels, 2.Reg. cap. 22. ende 23. alwaer dese historie eerst beschreven is.
-
2
- Hebr. een soon van acht jaren. siet Gen. cap. 5. op vers 32.
-
3
- Siet 1.Reg. 15. op vers 26.
-
4
- D. en verliet den rechten wegh niet op eenigerley maniere. Siet Deuter. 5. op vers 32.
-
5
- T.w. van sestien jaren oudt.
-
6
- Siet boven 15. op vers 2.
-
7
- T.w. sijner regeeringe, doe hy twintigh jaer oudt was.
-
8
- Dat is, door sijn bevel, in sijne tegenwoordigheyt daer hy ’t aensagh.
-
9
- Siet Iudic. c. 2. op vers 11.
-
10
- Siet van dese, Levit. cap. 26. op vers 30.
-
11
- T.w. altaren, over dewelcke sy om hooge waren gestelt.
-
12
- D. beelden des boschs: alsoo vers 7.
-
13
- Siet 2.Reg. cap. 23. op vers 6.
-
14
- Vergel. dit met 2.Reg. 23.20. ende de aenteeckeninge daer op.
-
15
- T.w. der beelden, ende dat tot meerder verfoeyinge, ende ontreyninge harer altaren, zijnde die dingen voor onreyn geacht, dewelcke van doode lichamen, ofte beenderen aengeroert waren. Vergel. 2.Reg. 23. vers 20.
-
16
- D. in ’t lant van Israël, dat verwoest was, door de vervoeringe der tien stammen in Assyrien. And. met hare bijlen, ofte, houwmessen, ofte, hameren, ofte, spaden, of, schuppen, te weten, daer mede sy de afgodische bosschen, beelden, altaren, huysen, hooghten, etc. uytroeyden, ende afwierpen. Het Hebreeusch woort, het welcke hier gebruyckt wort, is Ezech. 26.9. gevonden voor instrumenten, daer mede yet afgeworpen, verdelght, ende uytgeroeyt wort.
-
17
- Dat is, hy stietse soo, als ofse in eenen mortier, of door eenigh meulenwerck waren verbrijselt geweest. Vergelijckt Deuter. 9.21.
-
18
- T.w. Godes, dat is, den Tempel.
-
19
- T.w. van de vuyligheden, ende smetten der afgoderije.
-
20
- Vergel. 1.Reg. cap. 22. vers 26. ende 2.Reg. 23.8.
-
21
- Verstaet, dat hy dese gesonden heeft tot den Hoogenpriester Hilkia, op dat hy de collecten soude opnemen, ende leveren, ende deselve laten besteden tot de reparatie, ende vermakinge des tempels, 2.Reg. 22.4. Siet een gelijck exempel in Ioas, boven 24.4, etc.
-
22
- Te weten, om het bevel des Koninghs hem aen te dienen, rakende de voorgemelte vermakinge des tempels, ende het opbrengen des gelts, daer toe dienende.
-
23
- Hebr. den grooten Priester.
-
24
- Namelick, Hilkia, ende sijne met gesellen. Sy gaven ’t in de hant der Versorgers, ofte Bestelde over de wercklieden, onder vers 17.
-
25
- Namelick, des tempels, And. de vaten.
-
26
- Dat is, der Manassiten, ende Ephraimiten.
-
27
- Te weten, dat onder het gebiedt des Koninghs van Iuda stont, ofte hem toegedaen was. Siet boven cap. 21. op vers 2.
-
28
- Namelick, de Leviten, die ’t gelt vergadert hadden.
-
29
- Namelick, Hilkia, ende sijne medehelpers, als in de aenteeckeninge van het begin des voorgaenden vers. Vergelijckt oock het eynde van het volgende 16 vers, ende vers 17.
-
30
- Verstaet, schaffers, vooghden, voortdrijvers, die sorge droegen, dat het werck wel gedaen wierde, onderscheyden van de gene, die met hare hant het werck selve deden. Siet 2.Reg. cap. 22. op vers 5.
-
31
- And. te ondersoecken, ofte, te besichtigen: T.w. om te vernemen, waer het eenige beteringe, ofte vermakinge van doen hadde.
-
32
- Siet 2.Reg. 22. op vers 6.
-
33
- Verst. de balcken, door dewelcke de wanden, ofte de mueren aen elckanderen t’samen gevoeght, ende gehecht worden.
-
34
- Verst. de kameren, die aen den tempel waren voor de Priesteren, ende de Leviten.
-
35
- T.w. de afgodische Koningen, als Achaz, Manasses, ende Amon.
-
36
- Hebr. in waerheyt, ofte, trouwe. Alsoo 2.Reg. 12.15. ende 22.7.
-
37
- Te weten, de Versorgers, van dewelcke gesproken is vers 10.
-
38
- Ofte, mitsgaders een yeder der Leviten, die verstandigh was op musicale instrumenten.
-
39
- Hebr. in dienst, ende dienst: Dat is, in elcken dienst, ofte werck. siet Genes. cap. 7. op vers 2.
-
40
- Genaemt boven vers 10. Versorgers. siet daer de aenteeckeninge.
-
41
- T.w. het originale wetboeck, van Mose selve geschreven, ende nagelaten. siet 2.Reg. 22. op vers 8.
-
42
- Dat is, vingh aen te spreken. Siet Iudic. 18. op vers 14.
-
43
- Hebr. woort, D. bescheyt, rapport, antwoorde van het gene de Koningh gelast hadde, boven vers 8.
-
44
- Dat is, al dat den Leviten belast, ende hare sorge overgegeven is.
-
45
- Hebr. gegoten, of, gesmolten. Siet 2.Reg. 22. op vers 9.
-
46
- Of, deden, D. den arbeytslieden, ofte wercklieden.
-
47
- Siet 2.Reg. 22. d’aenteeck. op vers 11.
-
48
- Die oock Achbor genaemt wort, 2.Reg. 22.12.
-
49
- T.w. die van den vyanden niet en waren vermoort geweest, ofte gevangelick wech gevoert.
-
50
- Ende dat met heftigen brant, ende aensteeckinge, want 2.Reg. 22.13. staet voor uytgegoten het woort aengesteken.
-
51
- T.w. dienaren, welcker namen siet boven vers 20.
-
52
- Oock genaemt Tikva, de sone van Harhas, 2.Reg. 22. vers 14.
-
53
- Verst. dit van de kleederen des heylighdoms, die desen Sallum in bewaringe gegeven waren.
-
54
- T.w. der stadt. Siet 2.Reg. 20. op vers 4. Andere verstaen dese plaetse van een Collegie der Propheten. siet 2.Reg. cap. 22. de aenteeck. op vers 14.
-
55
- Hebr. na sulcks: Dat is, na het gene, dat de Koningh hen geboden hadde.
-
56
- Verstaet den inval der Babyloniers in ’t lant van Iuda, de belegeringe der stadt Ierusalems, den hongers noot, de vermoordinge der inwoonderen, de verstooringe des tempels, de gevangenisse, ende wechvoeringe des volcks na Babel, ende eyndelick den ondergangh der stadt, ende verderf des geheelen lants.
-
57
- Hebr. datse voor ’t aengesichte des Koninghs, etc. gelesen hebben. siet Iob 4. op vers 19.
-
58
- Siet boven 12. op vers 1.
-
59
- Dat is, afgoden, ende beelden. Siet 2.Reg. 22. op vers 17.
-
60
- Te weten, uyt het lesen des wetboecks, inhoudende seer sware dreygementen, uytgesproken tegen de overtreders der wet. siet 2.Reg. 22. op vers 18.
-
61
- Het Hebreeusch woort van het herte des menschen geseyt zijnde, beteeckent meest eene swackheyt, slapheyt, ende vervallinge des selven, dewelcke komt uyt vreese; gelijck af te nemen is uyt Deut. 20. versen 3, 8. 2.Reg. c. 22. vers 19. 2.Chron. 13. vers 7. Iesa. cap. 7. vers 4. Ierem. 51.46.
-
62
- D. alsoo, dattet quaet het welck over dese stadt, ende dit lant komen sal, niet by uwen leven geschieden en sal: maer wel by het leven van uwe kinderen. siet hier van breeder 2.Reg. cap. 22. op vers 20. Daer en boven is hy oock binnen Ierusalem in sijn graf met alle ceremonien vredelick begraven. Vergel. Ierem. 34.5.
-
63
- Hebr. in uwe graven, Dat is, in een uwer graven. Siet Genes. 19. op vers 29. ende vergel. onder 35. vers 24.
-
64
- Siet 2.Reg. 23. op vers 1.
-
65
- Of, hy las, namelick, de Koningh, doch verstaet, dat hy yemant heeft doen lesen, als yemant van den Priesteren, ofte Leviten.
-
66
- D. aen den pilaer, daer de Koningh sijnen stoel hadde, 2.Reg. c. 23. vers 3. Siet van dese plaetse breeder in het selve boeck, cap. 11. op vers 14.
-
67
- Siet 1.Reg. 2. op vers 3.
-
68
- Siet 1.Reg. 2. op vers 4.
-
69
- T.w. op dat sy alsoo over eynde staende met solemneelen eede belooven souden, dat sy den suyveren Godesdienst, die hy nu opgericht hadde, souden onderhouden. Ofte, hy dedese staen, Dat is, hy bevestighdese in het gemaeckte verbont. And. hy bevestighde [het] (Te weten, verbont) met alle, etc.
-
70
- T.w. ten aensien van den uyterlicken Godesdienst.
-
71
- Dat is, alle afgoden, beelden, hooghten, altaren, ende afgodisch tuygh.
-
72
- Het Hebreeusch woort brenght mede, dat hyse eenighsins nootsaeckte tot den suyveren Godesdienst: gelijck men eenen knecht dwinght tot sijn werck. De sin is: dat hyse door sijne autoriteyt, ende Konincklicke macht, heeft in order gehouden, verbiedende de afgoderije, ende bevelende dat men Godt niet en soude dienen, dan na sijn woort.
-
73
- Vergelijckt Iosu. 24.31. Iudic. cap. 2. vers 7.
-
74
- Te weten, van den uyterlicken, suyveren Godesdienst. Niet te min, dat het herte van den meerderen deel deses volcks niet oprecht en is geweest, blijckt soo wel uyt de menighvuldige bestraffingen der Propheten, dewelcke ten dien tijden geleeft hebben, als uyt de sware oordeelen, ende plagen Godes, die na de doot Iosie over de Ioden gekomen zijn.
-
75
- Hebr. van achter den Heere. Siet 1.Reg. cap. 9. op vers 6.
|