| |
| |
| |
Van valsch geruchte ende valsche getuygenisse, vers 1, etc. Men moet het recht niet buygen, 2. Men sal sijnen vyant goet doen, 4. De Richters en mogen geen geschencken nemen, 8. noch de vreemdelingen onderdrucken, 9. van het sevende jaer,’t welck een rustjaer sal zijn, 10. van den Sabbathdagh, 12. Men sal den name van andere goden niet noemen, 13. van de drie hooge Feesten des jaers, 14. Men mocht niet offeren met gesuert broot, 18. Godt belooft den volcke dat een Engel voor haer soude gaen, die sy moesten gehoorsamen, 20. Eere der vreemder goden wort verboden, 23. Godt belooft die te zegenen die hem dienen, 25. Dat horselen de vyanden der Israëliten uytstooten souden, 28. De lantpalen van het lant der Israëliten, 31. haer wort verboden een verbont met de Heydenen ofte hare goden te maken, 32. Ia die en mochten in’t lant der Israëliten niet woonen, 33.
| |
1
GHy en sult geen 1 valsch geruchte 2 opnemen: ende 3 en stelt uwe hant niet by den godtloosen, om een getuyge 4 tot gewelt te zijn.
| |
2
Ghy en sult de 5 menighte tot boose saken niet volgen: ende ghy en sult niet spreken in eene twistige sake, dat ghy u neyght na de menighte, om [het recht] te buygen.
| |
3
a Oock en sult ghy den geringen niet 6 voortrecken in sijne twistige sake.
| |
4
b Wanneer ghy uwes vyants osse, ofte sijnen dwalenden ezel ontmoett, ghy sult hem den selven 7 gantschelick weder brengen.
| |
5
c Wanneer ghy uwes haters ezel onder sijnen last siet liggen, 8 sult ghy dan nalatigh zijn, om het [uwe] te verlaten voor hem? 9 ghy sult het in aller maniere 10 met hem verlaten.
| |
6
d 11 Ghy en sult het recht uwes armen niet buygen in sijne twistige sake.
| |
7
Zijt verre van valsche 12 saken: ende [kolom] den onschuldigen ende gerechtigen 13 en sult ghy niet dooden, want ick en sal 14 den godtloosen niet rechtveerdigen.
| |
8
e Oock en sult ghy 15 geen geschenck nemen: want het geschenck verblint de siende, ende het verkeert de 16 sake der rechtveerdigen.
| |
9
f Ghy en sult oock den vreemdelingh niet onderdrucken: want ghylieden 17 kent het gemoet des vreemdelinghs, dewijle ghy vreemdelingen geweest zijt in Egyptenlande.
| |
10
Ghy sult oock ses jaer u lant bezaeijen, ende sijne inkomste versamelen.
| |
11
g Maer in het sevende, sult ghy het 18 rusten ende stille liggen laten, 19 dat de arme uwes volcks mogen 20 eten, ende het overige daer van de beesten des velts eten mogen: alsoo sult ghy [oock] doen met uwen wijngaert, [ende] met uwe olijfboomen.
| |
12
h Ses dagen sult ghy uwe wercken doen, maer op den sevenden dagh sult ghy rusten: op dat uwen osse ende uwen ezel ruste, ende dat 21 uwer dienstmaeght sone, ende de vreemdelingh adem scheppe.
| |
13
In alles dat ick tot u-lieden geseyt hebbe sult ghy op u hoede zijn: ende i den name van andere goden en sult ghy niet gedencken, uyt uwen monde 22 en sal hy niet gehoort worden.
| |
14
Drie reysen in ’t jaer sult ghy my feest houden.
| |
15
k 23 Het feest van de ongesuerde [brooden] sult ghy houden, seven dagen sult ghy ongesuerde [brooden] eten, (gelijck ick u geboden hebbe) ter bestemder tijt in de 24 maent Abib, want in deselve zijt ghy uyt Egypten getogen: l doch 25 men sal 26 niet ledigh voor mijn aengesichte verschijnen.
| |
16
Ende 27 het feest 28 des oogsts der eerste vruchten 29 uwes arbeyts, die ghy op den velde gezaeyt sult hebben: ende 30 het feest der insamelinge op den uytgangh des jaers, wanneer ghy uwen arbeyt uyt den velde sult ingesamelt hebben.
| |
17
31 Driemael des jaers sullen 32 alle uwe mannen 33 voor het aengesichte des Heeren HEEREN verschijnen.
| |
18
Ghy en sult het bloet mijnes offers 34 met geen gedeessemde [brooden] offeren: oock en sal het vette 35 mijnes feestes tot op den morgen niet vernachten.
| |
19
m 36 De eerstelingen der eerste vruchten uwes lants, sult ghy 37 in het huys des HEEREN uwes Godts brengen: Ghy n en sult het bocxken niet koken in sijnes moeders melck.
| |
20
o Siet, ick sende 38 eenen Engel voor u aengesichte, om u te behoeden op desen wegh: ende om u te brengen tot 39 de plaetse die ick bereyt hebbe.
| |
21
Hoedt u 40 voor sijn aengesichte, ende weest sijne stemme gehoorsaem, ende en verbittert hem niet: want hy en sal u-lieden overtredingen niet vergeven, want 41 mijn Name is in’t binnenste van hem.
| |
22
Maer soo ghy sijne stemme 42 neerstelick gehoorsaemt, ende doet al wat ick spreken sal: p soo sal ick uwer vyanden | |
[fol. 36r\Mose op den bergh Sinaï.]
| |
vyant, ende uwer wederpartijders wederpartije zijn.
| |
23
Want mijn Engel sal voor u aengesichte gaen, ende hy sal u inbrengen 43 tot de Amoriten, ende Hethiten, ende Pheresiten, ende Canaaniten, Heviten, ende Iebusiten: ende ick salse verdelgen.
| |
24
Ghy en sult u voor hare goden niet buygen, nochte haer dienen, oock en sult ghy na q hare wercken niet doen, maer ghy sultse geheelick afbreken, ende hare opgerechte beelden 44 gantsch vermorselen.
| |
25
Ende ghy sult den HEERE uwen Godt dienen, r soo sal hy u broot, ende u water zegenen: ende ick sal de kranckheden uyt het midden van u weeren.
| |
26
s Daer en sal geene misdrachtige, noch onvruchtbare in uwen lande zijn: Ick sal ’t 45 getal uwer dagen vervullen.
| |
27
t Ick sal 46 mijnen schrick voor u aengesichte senden, ende al ’t volck tot dewelcke ghy komt, vertsaeght maken: ende 47 ick sal maken, dat alle uwe vyanden u 48 den necke toe keeren.
| |
28
v Ick sal oock horselen voor u aengesichte senden: die sullen van voor uwen aengesichte uyt stooten de 49 Heviten, de Canaaniten, ende de Hethiten.
| |
29
Ick en salse in een jaer van u aengesichte niet uytstooten, op dat het lant niet 50 woest en worde, ende ’t wiltgedierte boven u niet vermenighvuldight en worde.
| |
30
Ick salse allenghskens van u aengesichte uyt stooten: tot dat ghy gewassen zijt, ende het lant ervet.
| |
31
x Ende ick sal uwe lantpalen setten van de zee Suph tot aen de zee der Philistijnen, ende van 51 de woestijne tot aen de 52 riviere: want ick sal de inwoonders dies lants in u-lieder hant geven, dat ghyse voor uwen aengesichte uytstootet.
| |
32
y Ghy en sult met hen, noch met hare goden geen verbont maken.
| |
33
z Sy en sullen in uwen lande niet woonen, op datse u tegens my niet en doen sondigen: indien ghy hare goden dient, het sal u voorseker tot eenen valstrick zijn.
|
-
1
- Hebr. geruchte des leugens, of, hooringe der valsheyt.
-
2
- And. aennemen, uytdragen, uytstroijen.
-
3
- D. en vergeselt u niet, noch en vervoeght u niet by de boose menschen, om haer te helpen uytvoeren hare quade sake.
-
5
- Hebr. vele. And. machtige, groote, geweldige.
-
6
- Hebr. heerlickmaken, vercieren.
-
b
- Deut. 22.1, 2. Luce 6.27. Philip. 2.4.
-
7
- Hebr. weder brengende, weder brengen.
-
8
- And. ghy sult u onthouden hem dien daer te laten, ende verlatende sult hem verlaten met hem, D. niet eer hy hem verlaet.
-
9
- Hebr. verlatende sult ghy verlaten. And. ghy sult het in aller manieren met hem oprichten. Vergel. Neh. 3.8. ende 4.2.
-
10
- D. gelijck hy sijn saken moet verlaten om sijnen ezel te redden: Alsoo sult ghy oock sijnent halven het uwe versuymen.
-
11
- T.w. ghy die richters des volcks zijt.
-
13
- D. ter doot verwijsen, want hy spreeckt hier de Magistraten aen.
-
14
- T.w. eenen godtloosen onrechtveerdigen Richter, die een onrechtveerdigh oordeel over eenen onschuldigen mensche uytspreeckt.
-
e
- Deuter. 16.19. 1.Sam. 8.3. Prov. 19.6. Eccles. 7.7.
-
15
- T.w. van persoonen, die voor het gerichte pleyten, ofte yets te doen hebben.
-
f
- Exod. 22.21. Levit. 19.33. Deuter. 24.17.
-
17
- And. weet hoe een vreemdelingh om het herte is.
-
18
- D. ongebouwt laten. Vergel. Ier. 17.4.
-
19
- Wel verstaende, met u, ende met de uwe, dewijle de vruchten niet door den arbeyt eeniger menschen, maer door Godes sonderlicken zegen, wassen sullen. Siet Levit. 25.6, 7.
-
20
- T.w. het gene dat in het sevende jaer van selfs wast, Levit. 25.5, 6.
-
h
- Exod. 20.8. ende 31.13, 14, etc.
-
21
- D. de knecht die van uwe dienstmaeght geboren is.
-
i
- Numer. 32.38. Ios. 23.7. Psalm 16.4. Hos. 2.16. Zach. 13.2.
-
22
- Het zy in het eedt doen, ofte in diergelijcke propoosten.
-
k
- Exod. 12.14, 15. ende 13.3.
-
23
- Het Paesschen-feest, ende het feest der ongesuerde brooden, is wel een ende het selve, maer dit onderscheyt isser tusschen, dat dien dagh alleen Paesschen genoemt wort, in den welcken men het Paeschlam at, de andere seven dagen wierden genoemt de dagen des ongesuerden broots.
-
24
- Siet Exod. 12. vers 2. ende 13.4.
-
l
- Exod. 34.20. ende Deut. 16.16.
-
25
- Dit wort alleen tot de mannen gesproken, als blijckt vers 17. en Deut. 16. vers 16.
-
26
- D. niet sonder eenigh geschenck, ofte offer.
-
27
- Dit feest is naderhant by de Griecken genoemt Pentecoste, by ons Pincksteren, komende vijftigh dagen na Paesschen, Lev. 23.15, 16. Deut. 16.9. Act. 2.1. Ten tijde van dit feest heeft Godt de tien geboden gegeven, Exod. cap. 19. ende naderhant den H. Geest gesonden, op sijne Apostelen, Actor. cap. 2.
-
28
- Verstaet hier den tarwen-oogst.
-
29
- D. uwer vruchten, om welcke te genieten ghy gearbeyt ende het velt gebouwt hebt, ende dewelcke u Godt door uwen arbeyt gegeven heeft.
-
30
- Dit feest quam in de sevende maent des jaers, T.w. in Septembri, het begon aen den vijftienden dagh der sevender maent, ende het duerde seven dagen: het wort anders genoemt het feest der Tabernakelen, ofte, der Loofhutten, Levit. 23.34. ende Deuter. 16.13.
-
31
- Te weten, op de drie genoemde hooge feestdagen.
-
32
- T.w. ’t en zy, datter een wettelicke verhinderinge zy, als sieckte, kintsche jaren, ofte yet dergelijcke.
-
33
- Dit is naderhant geweest de Tempel te Ierusalem, 1.Reg. cap. 14. vers 21.
-
34
- D. hebbende gesuert broot in uwen huyse, Exod. 12.15.
-
35
- D. des offers mijnes feests, D. des lams dat geoffert moeste worden.
-
36
- Hebr. het begin der eerster vrucht.
-
37
- In den Tabernakel, 1.Chro. 9.19, 23. naderhant in den Tempel te Ierusalem, siet Deut. 26.1, 2. etc.
-
38
- Hy wort Exod. 13.21. genoemt de Heere, T.w. Christus, den welcken de Ioden in de woestijne geterght hebben, 1.Corinth. 10.9. Hy wort een Engel, D. bode, genoemt, om dat hy van den Vader gesonden is.
-
39
- T.w. in het lant Canaan.
-
40
- D. van wegen sijne tegenwoordigheyt.
-
41
- D. hy is een waerachtigh Godt met my, zijnde oock Iehovah genoemt. Siet Ierem. 23.6. Ioan. 10.30, 38. 2.Corinth. 5.19. ende Hebr. 1.8. Item, vergel. Ioan. 14.10.
-
42
- Hebr. hoorende hoort in sijne stemme.
-
43
- D. in het lant der Amoriten, etc. ende soo in ’t volgende.
-
44
- Hebr. afbrekende afbreken.
-
r
- Exod. 15.26. Deuter. 7.15.
-
45
- Die ghy na den loop der nature te leven hebt: daer ter contrarie de boose, de helft harer dagen niet en beleven, Psalm 55.24.
-
t
- Exod. 14.24. Ios. 10.10.
-
46
- D. eenen grooten schrick, of, eenen schrick dien ick de volcken sal aenjagen. Siet hier van exempelen Gen. 35. vers 5. 1.Sam. 14.15. ende 2.Chron. 20. vers 29.
-
47
- Hebr. ick sal alle uwe vyanden den necke t’uwaerts geven.
-
v
- Deuter. 7.20. Ios. 24.12.
-
49
- Verstaet hier by oock, die andere natien, die vers 23. genoemt staen.
-
50
- D. ledigh van inwoonders.
-
51
- Verstaet de woestijne Zin, op den wegh na Egypten.
-
52
- Verstaet hier de riviere Euphrates.
-
y
- Exod. 34.12, 15. Deuter. 7.2.
-
z
- Ios. 23.13. Iudic. 2.3.
|