| |
| |
| |
Isaac vertreckt hongers halven na Gerar, vers 1, etc. alwaer hem Godt beveelt te blijven, ende niet na Egypten te trecken, vernieuwende hem de beloften aen Abraham gedaen, 2. Isaac seyt, dat Rebecca sijne suster zy, 7. De Koningh Abimelech, het contrarie merckende, bestraft hem, ende verbiedt sijnen onderdanen dese echte lieden eenighsins te beschadigen, 8. Isaac wordt seer van Gode gezegent; daerom hem de Philistijnen benijden, ende sijne waterputten stoppen, 12. Op Abimelechs aenseggen vertreckt hy van daer na de leeghte van Gerar, ende heeft moeyte om levendigh water, dat hy ten laetsten bekomt, 18, 19, 32. etc. Vertreckt na Berseba, ende wordt aldaer door eene verschijninge van Godt getroost, dien hy met openbaren Godtsdienst danckt, 23. Abimelech maeckt een verbondt met hem, 26. Esau trouwt tot sijner ouderen verdriet, 34.
| |
1
ENde daer was honger 1 in dat lant, behalven den eersten honger, die 2 in de dagen Abrahams geweest was: daerom toogh Isaac tot 3 Abimelech der Philistijnen Koningh, 4 na Gerar.
| |
2
Ende de HEERE verscheen hem, ende seyde; 5 En treckt niet af na Egypten: woont in het landt, dat ick 6 u aenseggen sal:
| |
3
Woont als vreemdelingh in dit landt, ende ick a sal met u zijn, ende sal u zegenen: want u ende uwen zade sal ick 7 alle dese landen geven, ende ick sal den eedt bevestigen, 8 dien ick Abraham uwen vader gesworen hebbe.
| |
4
Ende b ick sal u zaedt vermenighvuldigen, als de sterren des Hemels, ende sal uwen zade alle dese landen geven: ende in 9 uwen zade sullen gezegent worden alle volcken der aerde:
| |
5
10 Daerom dat Abraham mijne stemme gehoorsaem geweest is, ende heeft onderhouden 11 mijn bevel, mijne geboden, mijne insettingen, ende mijne wetten.
| |
6
Alsoo woonde Isaac te Gerar.
| |
7
Ende 12 als de mannen van die plaetse hem vraeghden van sijne huysvrouwe, seyde hy; Sy is mijn suster: want hy vreesde te seggen, mijne huysvrouwe, op dat my misschien 13 [seyde hy] de mannen deser plaetse niet en dooden, om Rebecca; want sy was schoon van aengesicht.
| |
8
Ende ’t geschiedde, 14 als hy eenen langen tijdt daer geweest was, dat Abimelech de Koningh der Philistijnen ter venster uyt keeck: ende hy sagh, dat, siet, Isaac was 15 jockende met Rebecca sijne huysvrouwe.
| |
9
Doe riep Abimelech Isaac, ende seyde; Voorwaer siet, sy is uwe huysvrouwe, hoe hebt ghy dan geseydt, Sy is mijne suster? ende Isaac seyde tot hem; Want | |
[fol. 13r\Isaac. Abimelech. Isaac. Esau.]
| |
16 ick seyde, dat ick niet misschien om harent wille sterve.
| |
10
Ende Abimelech seyde; Wat is dit [dat] ghy ons gedaen hebt? lichtelick hadde een van desen volcke by uwe huysvrouwe gelegen, soo dat ghy eene 17 schuldt over ons soudt gebracht hebben.
| |
11
Ende Abimelech geboodt den gantschen volcke, seggende: Soo wie desen man of sijne huysvrouwe 18 aenroert, 19 sal voorseker gedoodt worden.
| |
12
Ende Isaac zaeyde in dat selve landt, ende hy 20 vondt in dat selve jaer 21 hondert maten, want de HEERE zegende hem.
| |
13
Ende die man werdt 22 groot; 23 jae hy werdt doorgaens grooter, tot dat hy seer groot geworden was.
| |
14
Ende hy hadde besittinge van 24 schapen, ende besittinge van runderen, ende 25 groot gesinde: so dat hem de Philistijnen benijdeden.
| |
15
Ende alle de putten 26 die sijns vaders knechten in de dagen sijns vaders Abrahams gegraven hadden, die stopten de Philistijnen, ende vuldense 27 met aerde.
| |
16
Oock seyde Abimelech tot Isaac; Treckt 28 van ons, want ghy zijt veel machtiger geworden dan wy.
| |
17
Doe toogh Isaac van daer: ende hy 29 legerde sich 30 in den dale Gerar, ende woonde aldaer.
| |
18
31 Als nu Isaac wedergekeert was, groef hy die waterputten op, die sy ten tijde Abrahams sijns vaders gegraven, ende die de Philistijnen nae Abrahams doodt toegestopt hadden: ende hy noemde hare namen nae de namen, daer mede sijn vader die genoemt hadde.
| |
19
De knechten Isaacs dan groeven in dien dale, ende sy vonden aldaer eenen put 32 van levendigh water.
| |
20
Ende de herders van Gerar twisteden met Isaacs herders, seggende; Dit water hoort ons toe: daerom noemde 33 hy den name van dien put 34 Esek, om dat sy met hem gekeven hadden.
| |
21
Doe groeven sy eenen anderen put, ende daer twisteden sy oock over, daerom noemde hy sijnen name 35 Sitna.
| |
22
Ende hy brack op van daer, ende groef eenen anderen put, ende sy en twisteden over dien niet: daerom noemde hy sijnen name 36 Rehoboth, ende seyde; Want nu heeft ons de HEERE ruymte gemaeckt, 37 ende wy zijn gewassen in dit landt.
| |
23
Daer na toogh hy 38 van daer op nae 39 Ber Seba.
| |
24
Ende de HEERE verscheen hem 40 in der selver nacht, ende seyde: 41 Ick ben de Godt Abrahams 42 uwes vaders: 43 en vreest niet, want 44 ick ben met u; ende ick sal u zegenen, ende u zaet vermenighvuldigen, 45 om Abrahams mijnes knechts wille.
| |
25
Doe 46 bouwde hy daer eenen altaer, ende 47 riep den name des HEEREN aen, ende hy sloegh aldaer sijne tente op: ende Isaacs knechten groeven daer eenen put.
| |
26
Ende Abimelech trock tot hem van Gerar; met Ahuzzath sijnen vriendt, ende 48 Pichol, sijnen krijghs-oversten.
| |
27
Ende Isaac seyde tot haer; Waerom zijt ghy tot my gekomen, daer ghy my hatet, 49 ende hebt my van u wech gesonden.
| |
28
Ende sy seyden; Wy hebben 50 merckelick gesien dat de HEERE met u is, daerom hebben wy geseyt, Laet doch eenen [kolom] 51 eedt tusschen ons zijn, tusschen ons, ende tusschen u: ende laet ons een verbondt met u 52 maken:
| |
29
53 Soo ghy by ons quaedt doet, gelijck als wy u 54 niet aengeroert en hebben, ende gelijck als wy by u alleenlick goet gedaen hebben, ende hebben u 55 in vrede laten vertrecken! ghy 56 zijt nu de gezegende des HEEREN.
| |
30
Doe maeckte hy haer een maeltijdt, ende sy aten ende droncken.
| |
31
Ende sy stonden des morgens vroegh op, ende swoeren 57 de een den anderen: daer na lietse Isaac gaen, ende sy togen van hem in vrede.
| |
32
Ende het geschiedde ten selven dage, dat Isaacs knechten quamen ende boodtschapten hem van de sake des puts, 58 dien sy gegraven hadden: ende sy seyden hem; Wy hebben water gevonden.
| |
33
Ende 59 hy noemde den selven 60 Seba: daerom is de name dier stadt 61 BerSeba, tot op desen selven dagh.
| |
34
Als nu Esau 62 veertig jaer oud was, nam hy tot eene vrouwe 63 Iudith, de dochter van Beëri 64 den Hethiter, ende 65 Basmath, de dochter Elons des Hethiters.
| |
35
Ende c dese waren Isaac ende Rebecca 66 eene bitterheyt des geestes.
|
-
1
- T.w. in het lant Canaan, daer Isaac des maels woonde.
-
3
- Siet bov. 20. op het vers 2. ’t is onseker of dese deselve geweest zy, van den welcken in’t voorgemelte Cap. gesproken is, overmidts hy seer grooten ouderdom soude moeten gehadt hebben. Het schijnt dat hy sijn navolger in de regeeringe geweest is.
-
4
- Siet bov. 10.19. ende 20. op ’t vers 1.
-
5
- Gelijck ghy voorgenomen hebt te doen, na het exempel uwes vaders, bov. 12.10.
-
6
- Siet het volgende vers.
-
a
- Bov. 13.15. ende 15.18.
-
7
- Die op het eynde van’t 15. Cap. verhaelt, ende genoemt worden.
-
8
- Siet bov. c. 22. versen 16, 17.
-
b
- Bov. 12.3. ende 18.18. ende 22.18.
-
9
- Siet de aenteeck. bov. 22. op vers 18.
-
10
- Siet bov. c. 22. op vers 16.
-
11
- Hebr. onderhoudinghe, bewaringhe, waerneminge, D. dat ick hem bevolen hadde te onderhouden. Alsoo Levit. 18.30. Deuter. 11.1. Dese vier woorden houdtmen aldus te moeten onderscheyden worden: dat het eerste gemeyn zy, beteeckenende al het gene dat Goot {Godt} bevolen ende verordineert heeft, ende d’andere drie in ’t bysonder op eenige dinghen onderscheydelick haer aensien hebben: als de Geboden, op de wet der zeden; de insettingen, op de wet der ceremonien; de wetten op de leere van het gene men schuldigh is te gelooven, etc. Elders worden hier by gevoeght de Rechten, door dewelcke verstaen worden de burgerlicke wetten, Deut. 11.1.
-
12
- Siet gelijcke exempelen in Abraham, bov. 12.13. ende 20.2.
-
13
- Dit wordt hier by gevoeght uyt het 9 vers. Diergelijcke byvoeghsel siet 1.Reg. cap. 20. vers 34. 2.Corinth. cap. 9. vers 6.
-
14
- Hebr. als de dagen hem aldaer verlenght, ofte, langh geworden waren.
-
15
- Verst. eenige vrije, doch eerlicke gebeerden gebruyckende, uyt dewelcke de Koningh konde afnemen, dat sy man ende wijf waren.
-
16
- T.w. by my selven, D. ick dachte. Siet bov. 20. op het vers 11.
-
17
- D. eene misdaet, die straffe verdient. siet boven 20.9.
-
18
- D. beschadight, het zy met woorden, ofte wercken, in lijf, eere, ofte goet. aenroeren, voor, beschadighen, wordt oock gebruyckt ond. vers 29. Ios. 9.19. Ruth 2.9. Iob 1. vers 11. Psalm 105. vers 15. ende Zach. 2. vers 8.
-
19
- Hebr. Stervende ghedoodt worden, ofte, met der doodt gedoodt worden.
-
20
- D. hy kreegh, ontfingh, bequam.
-
21
- D. voor eene mate, die hy gezaeyt hadde, kreegh hy hondert maten in den oogst. Het Hebr. woordt beteeckent publijcke bekende maten van drooghe waren.
-
22
- D. rijck ende machtigh, als bov. cap. 24. vers 35.
-
23
- Hebr. ende hy gingh gaende ende groot wordende. siet sulcke maniere van spreken boven 8.3. 2.Sam. 3.1. ende Ione 1. vers 11. in de aenteeck.
-
24
- D. beslagh van kleyn ende groot vee. siet bov. 12. op het vers 16.
-
25
- D. veel dienstvolcks, ende groote bouwerije van ackers, wijngaerden, hoven, boomgaerden. siet Iob 1.3.
-
29
- Gelijcke maniere van spreken siet ond. cap. 33. vers 18. ende elders.
-
30
- D. in een leegh landt, een stuck weeghs van daer gelegen.
-
31
- Hebr. ende Isaac keerde weder ende groef op. And. ende Isaac groef weder op.
-
32
- Dat voort quam uyt verborgene aderen, altijdts klare, versche, ende drinckelicke wateren opwellende. Vergel. Lev. 14.5, 50. ende c. 15. vers 13. Num. c. 19. vers 17. Cant. cap. 4. vers 15.
-
35
- D. Vyantschap, haet, wederstandt. Van het selve Hebr. woort wort de Duyvel genoemt, Satan, D. wederpartijder, hater.
-
36
- D. ruymten, uytbreydingen.
-
37
- And. op dat vvy vvassen: ofte, vvy sullen vvassen.
-
38
- T.w. uyt het dal van Gerar.
-
39
- Alwaer sijn vader langen tijdt gewoont hadde. Siet bov. 21.31, 32, 33.
-
40
- T.w. als hy eerst te BerSeba gekomen was. Godt de HEERE is niet lange met sijnen troost uytgebleven.
-
42
- Dien ick mijn woort ende beloften gegeven hebbe, gelijck hy oock deselve heeft aengenomen. siet ond. c. 31. versen 5, 42.
-
43
- T.w. voor dese Philistijnen. Vergel. bov. 15.1.
-
44
- Siet cap. 21. op vers 22.
-
45
- D. niet om sijne verdienste, maer om het verbondt, dat ick met hem gemaeckt hebbe.
-
46
- Om daer mede aen te wijsen, dat hy geenen anderen Godt eeren noch dienen en wilde, dan den Godt sijnes vaders Abrahams.
-
47
- Siet bov. cap. 4. op vers 26.
-
48
- Siet bov. 21.22. Dit schijnt een ander geweest te zijn, van den selven name. Eenige meynen, dat dese naem den Krijghs-oversten in dat lant gemeyn is geweest, gelijck de naem, Abimelech, den Koningen.
-
51
- Ofte, vloeck. siet bov. 14.23. ende cap. 24. op ’t vers 41.
-
52
- Siet bov. 15. op versen 10, 17, 18.
-
53
- Ofte, soo ghy by ons quaedt doet! naedien vvy u niet, etc. ende naedien vvy by u, etc. Eene forme van eedt sweeren, in dewelcke de straffe verswegen wordt. Siet bov. 14. op het vers 23.
-
54
- D. niet beschadight. Siet boven vers 11. Maer dat Isaac contrarie wedervaren is, siet versen 14, 15, 16.
-
55
- D. wy en hebben noch uwe persoone, noch u huysgesin, noch uwe goederen beschadight.
-
56
- Dit is een afgebroken reden. Het schijnt dat sy willen seggen: dewijle ghy soo merckelick van Godt gezegent zijt, soo en gedenckt aen een kleyn leedt niet, dat u wedervaren is.
-
57
- Hebr. de man sijnen broeder.
-
60
- Hebr. Schiba, dat is, Eedt.
-
61
- D {D.} Eedt-born, ofte, put des Eedts. Bov. cap. 21. vers 31. wort geseyt van het landt dattet BerSeba hiet, om den eedt, die Abraham ende Abimelech daer malkanderen deden; maer hier wordt geseydt van eene stadt in dat landt, die oock desen name gekregen heeft van den eedt Isaacs, ende Abimelechs.
-
62
- Hebr. een soon van veertigh jaer, dus oudt was oock sijn vader Isaac doe hy trouwde, bov. 25.20.
-
63
- Hebr. Iehudith. Eenige meynen dat dese deselve geweest is, die ond. c. 36. vers 2. Aholibama genoemt wort. Sulcks datse twee namen gehadt soude hebben, gelijck oock haer vader, die hier Beëri, ende cap. 36. Ana geheeten wort. Maer sy kunnen wel onderscheydene vrouwen geweest zijn; also het blijckt, dat Esau tot het misbruyck van meer vrouwen seffens te hebben, genegen was.
-
64
- Een van de Canaanijtsche volckeren, siet bov. 10.15. Dese houwelicken dede Esau tegen danck ende wille sijner ouderen, siet bov. 24. vers 3. ende ond. 27.46. ende 28.2.
-
65
- Ond. 36.2. genaemt, Ada.
-
66
- Ten 1. om hare grouwelicke afgoderije. ten 2. om hare quade, dertele, wereltsche, trotsige, ende wederspannige manieren. ten 3. om datse waren afkomstigh uyt eene vervloeckte natie, die Godt verderven ende uytroeijen wilde.
|