Charles Baudelaire kende reeds de cinema, met name in de gedaante van de fenakistiscoop, geconstrueerd door de Gentse hoogleraar Joseph Plateau (1801-83) die zoals men weet blind is gestorven omdat hij te lang in de zon had gekeken, waardoor hij de wet heeft ontdekt van de inertie van het lichtbeeld op het netvlies, het technische grondbeginsel van de zevende kunst. In Baudelaire's Curiosités esthétiques (de dichter van Les fleurs du mal heeft dus van meet aan de film als kunst erkend) beschrijft die de fenakistiscoop als volgt:
‘Onderstel het een of ander toneeltje, bijvoorbeeld het nummer van een danser of van een goochelaar, dat verdeeld en ontleed is in een zeker aantal bewegingen; onderstel dat elk van die bewegingen - ten getale van twintig, als u wilt - wordt voorgesteld door een figuur van de goochelaar of danser, en dat al die figuren getekend worden op de rand van een kartonnen schijf. Die schijf, evenals een andere waarin op gelijke afstanden twintig kleine venstergaten zijn aangebracht, bevestigt u op een spil die eindigt in een handvatsel dat u vasthoudt zoals men een scherm voor het vuur houdt. De twintig kleine tekeningen, die de ontleding voorstellen van de gezamenlijke bewegingen, worden weerkaatst door een spiegel die zich voor u bevindt. Breng het oog ter hoogte van de venstertjes en doe de schijven snel draaien. De snelheid van de omwenteling maakt de twintig openingen tot één enkele, kringvormige, waardoor u in de spiegel twintig dansende figuurtjes ziet weerkaatsen, die helemaal gelijkend zijn en dezelfde bewegingen uitvoeren met een toverachtige nauwkeurigheid. Elk figuurtje wordt door de andere negentien voortgestuwd. Het draait op de schijf en zijn snelheid maakt het onzichtbaar; in de spiegel, gezien door het draaiende venstertje, staat het afgezonderd en voert ter plaatse al de bewegingen uit die zijn verdeeld over de twintig figuurtjes. De toneeltjes die men aldus kan uitbeelden, zijn zonder tal’.
Is dat niet interessant als document? Ongetwijfeld. Maar of het een merkwaardig nauwkeurige beschrijving is, zoals men heeft gezegd? Ik heb u nochtans met mijn vertaling een beetje proberen te helpen. Evenwel, de geschiedboeken over het technische begin van de cinema zijn niet duidelijker, zelfs met hun illustratie. De spreekwoordelijke Franse helderheid van uiting liegt er soms wel eens om. Gelukkig bezit ons vaderlandse Filmmuseum een exemplaar van een fenakistiscoop, die u er kunt gaan zien, bewonderen en hopelijk compleet begrijpen.
J.D.