Napoleon verheerlijkt zijn). Moest Hiel gewaterd hebben op de keizerlijke graftombe in de Invalides, dan pas zou hij het even erg gemaakt hebben als Sartre.
U weet dat Gustave Hervé de Franse tricolore wenste te planten op een mesthoop: symbolisch gebaar waarover ieder het zijne moge denken. Heel wat verwerpelijker ware het geweest moest de revolutionair, die in 1914 een brave conformist zou worden, de President der Franse Republiek in hoogsteigen persoon te midden van koeiedrek en paardevijgen hebben geïnstalleerd.
En waar haalt U het vandaan dat Sartre in de persoon van Chateaubriand het Franse chauvinisme wilde treffen? Niets in het boek van mevrouw de Beauvoir laat toe dit te veronderstellen...
Dat Sartre het opneemt voor les damnés de la terre en Hiel voor de verdrukte Vlamingen geeft aan geen van beiden het recht om af te wijken van de regels der ‘Civilité puérile et honnête’.
U noemt Sartre ‘moediger’. Hoe zo? Veel ‘moed’ (dit is een al te nobel woord; laat ons maar liever zeggen: ‘durf’ of ‘lef’) was er niet nodig om het eenzame graf gelegen nabij Saint-Malo te verontreinigen, waar alleen meeuwen getuigen waren van deze onbetamelijkheid. Hiel liep een groter risico. De eerste beste verontwaardigde Parijzenaar of sergent de ville had hem zijn beruchte hoge hoed over de oren kunnen trekken...
Met de meeste hoogachting,
R. Brulez.
Koningslo-Vilvoor de, 12 juli '61
Geachte Heer Brulez,
Het is wel niet nodig te schrijven dat uw brief me niet overtuigd heeft.
Jean-Paul Sartre heeft een opstandig gebaar gemaakt tegen het Chateaubriand-monument te Parijs (en niet te Saint-Malo), waardoor hij gans een programma uitdrukte. Zijn daad was vol humor. Zo ziet het o.m. ook François Mauriac. Sartre heeft zich hiermee verzet tegen het Franse chauvinisme; dat staat niet in de tekst van Simone de Beauvoir, maar dat ligt in de zin van de daad zelf.
Em. Hiel heeft zich als een bekrompen flamingant gedragen die Vlaamsgezindheid met anti-Franse en pro-Duitse houding verwarde. Zijn gebaar is zo onschuldig niet, wie weet of hij niet mee een van de verantwoordelijken is van schunnige wandaden uit latere tijd. Maar daar gaat het mij niet om. De Fransman Sartre heeft zijn natuurlijke behoefte voldaan op het monument van een Franse literaire glorie en de Vlaming Em. Hiel ging op het nationale monument van het verslagen Franse volk, onder de Duitse bescherming, wateren. Het verschil is duidelijk en maakt elk verder commentaar overbodig.
Met de meeste hoogachting,
L. Flam.
Oudergem, 17 juli '61
Geachte Heer Flam,
Uw brief van 12 juli vermocht evenmin mij te overtuigen. Ik stel inderdaad vast dat U niet alleen naast de kwestie redeneert, maar daarenboven uitgaat van een verkeerde voorstelling der feiten: